De bal ging aan het rollen in Finland. Daar ontdekten ze afgelopen najaar een kleine listeriose-epidemie, een infectie in de darmflora veroorzaakt door de listeriabacterie. Kort daarna, in januari, vond de Finse voedselinspectie bacteriën uit dezelfde stam in pakken diepgevroren maïs. De Europese alarmbel luidde, waarna nog vier landen melding maakten van slachtoffers: Oostenrijk, Denemarken, Zweden en het Verenigd Koninkrijk.

Tot dan toe had niemand de link tussen de ziekte en de besmette groenten gelegd. Het eerste dodelijke slachtoffer zou al in 2015 gevallen zijn. Naast de sterfgevallen zijn nog eens 38 mensen ziek geworden door de bacterie.

De besmette diepvriesproducten zijn via omwegen te herleiden tot de Hongaarse fabriek van Greenyard. In maart wees het Europees voedselagentschap op het risico bij diepgevroren maïs. Daarna verhoogde het Hongaarse voedselagentschap de controle. Plots vielen alle puzzelstukjes in elkaar. Bij twee onderzoeken, in april en mei, vonden inspecteurs de bacterie terug in de fabriek. De productie werd stilgelegd en de Hongaarse inspectie beval een terugroepactie van alle diepvriesproducten die sinds 2016 de fabriek verlaten hadden. Ook bij ons deed het federaal voedselagentschap FAVV een oproep om producten terug te brengen.

Besmette stalen

In België zijn geen slachtoffers bekend. Wel meldt het Europees voedselagentschap dat in twee stalen diepvriesmaïs uit 2017 de bewuste bacterie is teruggevonden. Het FAVV stelt dat het onderzoek bij de Hongaarse collega’s ligt. “De contaminatie vond plaats op een van hun sites. Zij moeten de vaststellingen doen”, vertelt woordvoerder Philippe Houdart. Dat ook bij ons besmette stalen werden teruggevonden hoeft volgens Houdart niet te verbazen. Zeker omdat de Hongaarse fabriek ook aan ons land leverde. “Dat wil overigens niet zeggen dat ieder product uit die fabriek besmet is. Zo’n productieproces is complex. We weten nog onvoldoende.”

In zakenkrant De Tijd zegt topman Hein Deprez dat nog niet vaststaat dat Europeanen zijn overleden door het eten van besmette groenten van Greenyard. Hij vraagt meer onderzoek. “Er is geen causaal verband tussen ons en de overlijdens vastgesteld. We roepen producten terug uit voorzorg.” Green­yard maakt zich ook sterk dat het verzekerd is voor de terugroepactie.

Waarom heeft Greenyard niet gecommuniceerd over slachtoffers?

Toen vrijdag berichten verschenen dat tientallen patiënten met voedselinfecties – onder wie negen doden – te linken waren aan groenten van Greenyard, zakte de beurskoers van het bedrijf met 10 procent. De financiële toezichthouder FSMA besloot daarop het aandeel Greenyard Foods te schorsen. De vraag is waarom Greenyard niet eerder gecommuniceerd heeft over de dodelijke slachtoffers.

Die informatie was al bekend sinds 3 juli, toen het Europees voedselagentschap EFSA in een persbericht de alarmklok luidde over de listeriabesmetting. Beursgenoteerde bedrijven zijn verplicht om koersgevoelige informatie te publiceren, maar Greenyard meldde enkel dat het alle diepvriesgroenten die tussen 13 augustus 2016 en 20 juni 2018 in zijn vestiging in Hongarije werden vervaardigd, ging terugroepen.

Gekookt is er geen gevaar

Wat moet uit mijn vriezer?

Warenhuisketens Delhaize en Colruyt zijn de belangrijkste verkoopkanalen. Bij het merk Delhaize gaat het om extra fijne erwten en jonge wortelen, en een groentemix voor tomatensoep. Daarnaast worden ook nog de nasi goreng en bami goreng van Everyday en de mix paysanne en bio-erwten van Boni teruggeroepen. Van het merk Pinguin gaat het om de producten erwten extrafijn, erwten zeer fijn, erwten fijn, erwten middelfijn, gebroken bonen, erwten zeer fijn en jonge wortelen, 10 gemengde soepgroenten, minestrone, zomergroenten en fitmix. Van D’Lis wordt de paella met zeevruchten en kip teruggeroepen. Een week geleden had Greenyard al alle diepvriesmaïs teruggeroepen die sinds 13 augustus 2016 zijn Hongaarse fabriek had verlaten.

Wat zijn de symptomen?

De groenten koken maakt de bacterie onschadelijk, maar wie weleens koude groenten eet, bijvoorbeeld in slaatjes, moet opletten.

De mogelijke symptomen van besmetting door de listeriabacterie zijn koorts en/of hoofdpijn. Die symptomen kunnen leiden tot listeriose, een ernstige ziekte met een incubatietijd tot acht weken. Zwangere vrouwen moeten ­extra aandachtig zijn, net als mensen met een verminderde weerstand en ouderen.

Wie de symptomen vertoont na het eten van het product, raadpleegt het best een huisarts. In België zijn er gemiddeld 65 gevallen van listeriose per jaar door verschillende oorzaken. De helft van de slachtoffers is ouder dan 65 jaar, liefst 20 procent sterft aan de ziekte.