Direct naar artikelinhoud
Juncker

Als Juncker wankelt, wankelt Europa mee

Juncker moest woensdagavond na de NAVO-top ondersteund worden om te vermijden dat hij zou vallen. Hij werd geplaagd door een hevige aanval van ischias, zegt de commissievoorzitter.Beeld AP

Was hij dronken of had hij rugpijn? Feit is dat Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker (63) woensdagavond zwalpend op het bordes na de NAVO-top in Brussel stond. En dat net op het moment dat Europa zich als kreukloze mogendheid wil afzetten tegen de onberekenbare Donald Trump. Veel slechter kon die timing niet zijn.

"Jean-Claude heeft ischias. Ik heb hem twee weken geleden nog gezien bij de inhuldiging van het nieuwe Wilfried Martensgebouw. Toen had hij ook zoveel pijn dat ik hem een arm heb gegeven. Net zoals vorig jaar op een lezing van het Wilfried Martensfonds. Anders kon hij geen trap op of af." Miet Smet, vooraanstaand lid van de Europese Volkspartij waartoe ook Juncker behoort, kent de Europese Commissievoorzitter al dertig jaar. 

En ze is categoriek: nooit heeft ze van een dranklucht geweten, nooit heeft ze de Luxemburger buitensporig veel weten drinken. Wel heeft hij dus last van hevige zenuwpijnen in de rug. Iets wat Junckers woordvoerder vrijdag ook liet weten. De Commissievoorzitter had zodanig harde krampen dat die zijn vermogen om te lopen beïnvloedden, zei die. Allusies op een combinatie van drank en pijnstillers doet de woordvoerder af als "smakeloos, beledigend, onelegant en oneerlijk".

Het was nochtans precies dat gerucht dat meteen de ronde deed nadat Jean-Claude Juncker woensdagavond op de NAVO-top voor het oog van de camera's wankelend een trapje afging en vervolgens ondersteund moest worden door verschillende Europese leiders. Het gerucht ging dat Juncker wel gedronken zou hebben. De Commissievoorzitter sleept immers een reputatie met zich mee. 

Aai over de bol

Hoe terecht die is, is voer voor discussie. Navraag in Europese middens geeft een eenduidig, maar genuanceerd beeld. Ja, zeggen alle gecontacteerden, Juncker drinkt al eens graag een glas. De optie dat alcohol ook woensdag een rol speelde, eventueel in combinatie met rugpijnen, durft niemand volledig uit te sluiten. Maar even pertinent voegen ze daaraan toe: nog nooit hebben we de indruk gehad dat zijn drinkgewoontes Junckers functioneren beïnvloeden. 

De christendemocraat wordt omschreven als een sterke dossierkenner, een politicus met een duidelijke politieke lijn, iemand die altijd bereikbaar is en vlot is om mee samen te werken. Stilzitten doet hij evenmin: volgende week bezoekt Juncker China en Japan, om vervolgens door te reizen naar Madrid. Hij werkt hard, luidt het.

De optie dat alcohol ook woensdag een rol speelde, eventueel in combinatie met rugpijnen, durft niemand volledig uit te sluiten

Kwaliteiten die vaak ondergesneeuwd worden door 's mans voorkomen. Want hoe degelijk Juncker inhoudelijk misschien mag zijn, een groot redenaar ging aan hem niet verloren. Hij heeft de gewoonte om te mompelen, vertelt graag flauwe grappen en haalt die ook boven op momenten die om sérieux vragen. Net zoals dat hij voor een topdiplomaat onconventionele omgangsvormen hanteert. Hij recht al eens graag de das van een gesprekspartner, aait een collega over de bol of neemt het gezicht van regeringsleiders in de handen om ze bij wijze van begroeting te kussen.

Het is niet moeilijk voor wie van kwade wil is om dat gedrag weg te zetten als dat van een dronkaard. Precies dat is wat nu ook gebeurt door eurosceptici en in rechtse milieus, ziet professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent). "Zij gebruiken dit filmpje om hun punt te maken: Europa wordt bestuurd door dronken en/of zieke mensen." Zolang klassieke media het idee van een dronken voorzitter niet gaan overnemen, zal het probleem volgens Vos tot die kringen beperkt blijven.

Dodelijk voor imago

Maar daar zijn velen het niet mee eens. Zelfs binnen de Europese Commissie werden de afgelopen dagen hevig wenkbrauwen gefronst: wat de reden ook mag zijn geweest voor het instabiele voorkomen van Juncker, een goed figuur sloeg de man niet. En als de voorzitter dat niet doet, dan straalt dat af op heel Europa. De classificatie die eraan gegeven wordt varieert van 'extreem pijnlijk en schadelijk' tot 'dodelijk'. 

'Iedereen weet dat Juncker een probleem heeft'
Gewezen Europees Commissaris Karel De Gucht (Open Vld)

De timing was dan ook bijzonder ongelukkig. Woensdag vond in Brussel de NAVO-top plaats waarbij ook de Amerikaanse president aanwezig was. Een uitgelezen toneel om het verschil tussen het standvastige Europa en de volatiele Donald Trump in de verf te zetten. De mogelijkheid was er, aangezien Trump in zijn communicatie de afspraken die aan tafel werkelijk gemaakt waren naar zijn hand zette. In de plaats verspreidde Juncker het beeld van een leider die niet stevig op zijn benen staat.

Waarom laat de Europese Commissie dat zover komen? Waarom grijpt niemand in? Gewezen Europees Commissaris Karel De Gucht (Open Vld) is als enige wel streng. "Iedereen weet dat Juncker een probleem heeft. Hoe erg ik hem ook apprecieer: ofwel moet hij er iets aan doen, ofwel moet hij zijn conclusies trekken."

Politieke schade

Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Erkennen dat de leider ziek is, laat staan een alcoholprobleem heeft, richt politiek immense schade aan. Elegant vervangen is evenmin een sinecure. Een post als Europees Commissievoorzitter toekennen is het equivalent van balanceren op een uiterst dunne koord. 

Doorgaans valt de keuze op een compromisfiguur die veel politieke steun geniet, maar tegelijk politiek onschadelijk wordt geacht. Meteen de reden waarom een controversiëlere figuur als Guy Verhofstadt of een gewezen Duitse kanselier niet in aanmerking komt. Tegen een ex-premier van Luxemburg valt veel minder in te brengen. Maar zelfs dan is de aanstelling het gevolg van lange onderhandelingen en een stemming.

Daar heeft niemand nu veel zin in. Over minder dan een jaar zijn er Europese verkiezingen, in 2019 loopt ook Junckers mandaat af. Een nieuwe termijn ambieert hij niet. Slechts weinigen lijken daar rouwig om te zijn.