De 5 boeken die het leven van Stijn Baert hebben veranderd

Twee jaar geleden prijkte hij in de top twintig van ’s werelds invloedrijkste jonge economen en hij wordt in de pers geregeld opgevoerd als expert. Toch dweept professor Stijn Baert niet met de zogenaamde “hoge cultuur”, ook niet als het op literatuur aankomt. “Ik heb altijd problemen als mensen spreken in termen van hoge en lage cultuur, want daaruit volgt meteen een misprijzen. Wie bepaalt trouwens wat hoog of laag is? Het idee dat je als professor zou moeten kiezen voor het hogere segment vind ik totaal fout. Het frappeert mij als mensen neerkijken op een figuur als Herman Brusselmans en zijn werk."

Lezen betekent voor Stijn Baert in de eerste plaats ontspannen. “Buiten de professionele context om lees ik niet om kennis te vergaren. De ontspanningsknop staat dus op, ik verplicht mezelf niet om zaken te onthouden. Vandaar dat ik plezier kan vinden om boeken te herlezen, soms vijf tot zes keer.” Het zijn vooral biografieën en historische boeken over voetbal en binnenlandse politiek die professor Baert in die zin kunnen boeien.

“Maar die veranderen mijn leven niet zo sterk.” En dus vertelt Stijn Baert niet zozeer over zijn vijf lievelingsboeken, maar wel over vijf boeken die zijn leven daadwerkelijk een wending hebben gegeven. Te beginnen met een studieboek. 

We durven vermoeden dat behoorlijk weinig mensen een cursus economie zouden opnemen in deze lijst. Maar voor Stijn Baert betekende “Economie toegelicht” van professor Marc De Clercq wel degelijk de aanzet tot een ander leven.

“Ik kreeg het te verwerken in mijn eerste kandidatuur burgerlijk ingenieur en ik vond het meteen heel interessant om te studeren. Ik had in het middelbaar nooit economie gehad en dit boek heeft mij op het spoor van de economie gebracht en dus mijn latere professionele leven. Intussen doceer ik het boek zelf.”

Voor Baert hangt er ook een emotie vast aan de cursus. “Het is geschreven door Marc De Clercq. Ik heb hem leren kennen toen ik studentenvertegenwoordiger was, hij was toen vicerector. We zijn toen vrij snel goed bevriend geraakt. Hij heeft mij geleerd dat het beter is om een persoonlijkheid te hebben die wat tegenkanting opwerpt dan helemaal geen persoonlijkheid.”

Hugo de Ridder wordt wel eens omschreven als de “grootmeester van het politieke boek”.  “De strijd om de 16 is een van de vele boeken waarin De Ridder een scharniermoment in de Belgische politiek beschrijft, en hij beschrijft dat moment in al zijn rijkheid”, aldus Stijn Baert over zijn lievelingsboek van zijn lievelingsauteur.

De woelige laatste maanden van de laatste regering onder Wilfried Martens en de vorming van de eerste regering-Dehaene vormen het toneel van het boek. “Hugo de Ridder herbeschrijft cruciale vergaderingen, wat mensen hebben gegeten tijdens diners om over bepaalde dossiers te spreken, en alle politique politicienne die erbij hoort. De Ridder gaat voorbij aan het ideologische, maar schrijft over het menselijke van de politiek en de menselijke intriges.

“Dit boek heeft mij heel veel inzichten bijgebracht, bijvoorbeeld over het feit dat politieke relaties vaak veel meer te zien hebben met het al dan niet klikken op persoonlijk vlak dan over grote politieke ideologieën. Dat heb ook gezien in de politiek op microniveau, bijvoorbeeld aan de universiteit. Toen vorig jaar de rectorverkiezing aan de UGent belicht werd, dacht men dat het ging over katholieken en vrijzinnigen en dat mensen uit die twee kampen niet met elkaar spreken. Terwijl het veel meer gaat over mensen die het op een bepaald moment al dan niet goed met mekaar kunnen vinden.”

“Herman Brusselmans is een van de plezantste fictieauteurs. Ik vind dat hij heel erg onderschat wordt”, stelt Stijn Baert. Het is door het werk van Brusselmans dat Baert opnieuw fictie is beginnen te lezen. “In het middelbaar moest je verplichte boeken lezen. Ik vond dat hoogdravend en moeilijk, dus heb ik daarna lang geen fictie meer gelezen. Tot ik op een bepaald moment “De terugkeer van Bonanza” van Brusselmans ter hand nam.”

In “De terugkeer van Bonanza” speelt televisieproducent Guggenheimer - een personage dat in latere romans van Brusselmans opnieuw zal opduiken – de hoofdrol. Hij wil een Vlaamse versie maken van de Amerikaanse westernserie Bonanza. “Het is zowat een parodie op de startperiode van VTM, wat ik actief heb meegemaakt en waardoor ik geïntrigeerd was. Ik vond dat boek zodanig plezant dat ik opnieuw plezier ben beginnen te scheppen in het lezen van fictie.”

Baert prijst Brusselmans voor zijn “spel met de taal”. “Misschien zijn het geen hoogstaande dingen, maar hij de totaal zinloze discussies en ruzies die hij beschrijft, vind ik buitengewoon grappig.”

Psychiater en zenboeddhist Edel Maex is de man die Vlaanderen liet kennismaken met mindfulness. Ook Stijn Baert leerde die techniek kennen, dankzij “Een kleine inleiding in het boeddhisme”. “Dat boek is het begin geweest van een aantal boeken en cursussen die voor mij heel vormend zijn geweest.”

“Cruciaal daarin was de vaststelling dat ik te gemakkelijk in het verleden en de toekomst leef, en te weinig in het hier en nu. Dat leidt tot veel piekeren. Dit boekje van Edel Maex – en degenen die erop volgden – hebben mij daar echt enorm in vooruit geholpen en dat heeft mijn levenskwaliteit heel sterk verhoogd.” 

We eindigen studentikoos; met de studentencodex van Stijn Baert. “Hij is echt vuil, er is bier over gemorst hoewel ik geen grote bierdrinker ben”, waarschuwt de professor voor de stille getuigen van zijn studentenleven.

“Ik heb die codex gekocht de zondag voor de eerste lesweek van mijn eerste academiejaar, om te beginnen als een goed student. Naar Gent komen was een nieuwe start, een nieuwe wereld ging voor mij open. Al die mogelijkheden die de universiteit en Gent mij hebben geboden, mijn engagement als studentenleider… Mijn verbondenheid met de stad Gent en zeker met de universiteit is heel groot. Voor mij bestaat er maar één universiteit en dat is de UGent.”

“Als ik me wel iets beklaag over mijn studentenleven, dan is het dat ik te weinig gecantust heb. Die studentencodex is een metafoor voor een periode waarin mijn leven heel sterk veranderd is, maar hij is te weinig gebruikt.”