Een bizarre persconferentie in Helsinki: Trump vertrouwt Poetin meer dan eigen veiligheidsdiensten

President Trump had duidelijk genoten van zijn tête-à-tête met zijn Russische collega Poetin in het presidentieel paleis in Helsinki. Nog voor de persconferentie begon, bedankte hij hem terwijl de hele wereld toekeek. Alsof Poetin hem een gunst had gedaan door hem te ontmoeten in Helsinki.

De volgende 45 minuten waren een bijzonder bizarre gebeurtenis. Trump stond naast de leider van een land dat de afgelopen 4 jaar door het Westen zwaar is gesanctioneerd voor de annexatie van de Krim, de (heimelijke) militaire inmenging in Oost-Oekraïne, het neerschieten van vlucht MH17, de inmenging in de Amerikaanse verkiezingen en de vergiftiging van de Skripals, maar dat leek er voor Trump allemaal niet toe te doen. 

Trump had nu eenmaal beslist dat hij een goede relatie met Poetin zou ontwikkelen en daar moest al de rest voor wijken, alsof het bord van de voorbije vier jaar met een beweging is afgeveegd. Tijdens zijn tussenkomsten gaf Trump geen kritiek op Poetin of Rusland. Hij reserveerde die kritiek voor zijn eigen veiligheidsdiensten en hun onderzoek naar de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen. Hij noemde dat onderzoek een ramp voor de VS.

Als klap op de vuurpijl zei hij meer geloof te hechten aan de ontkenning van Poetin dan aan al de aanwijzingen die het onderzoek van speciaal aanklager Mueller al naar buiten heeft gebracht. Vorige vrijdag kwam er zelfs een gedetailleerde aanklacht tegen twaalf Russische militaire inlichtingen­officieren. Trump heeft geregeld zijn twijfel geuit over dat onderzoek, maar dat doen terwijl de man over wie dat onderzoek in wezen gaat naast je staat, is van een heel andere orde. 

Trump maakte tijdens de persconferentie ook duidelijk dat hij over het onderzoek naar Russische inmenging dezelfde theorie aanhangt als Poetin: het is een samenzwering met als enige bedoeling een schaduw te werpen over zijn overwinning in de verkiezingen en hem te beletten zijn beleid door te voeren.

Toen hem rechtstreeks werd gevraagd wie hij nu geloofde, zijn eigen inlichtingen­diensten of Poetin, begon hij een hele niet ter zake doende tirade over de verdwenen e-mails van zijn toenmalige tegenstander Hillary Clinton, iets wat is onderzocht door de FBI en volgens toenmalig directeur Comey niet is gebeurd met kwaadwillig opzet. Dat onderzoek werd overigens vlak voor de verkiezingen weer heropend door Comey, en dat zorgde er vermoedelijk voor dat Hillary Clinton nog veel stemmen is kwijtgeraakt. Toen Comey net voor de verkiezingen met zijn conclusie kwam, was het kwaad al geschied. Trump zei niet wat hij had moeten zeggen, dat hij 100 procent vertrouwt op zijn eigen diensten. 

De reacties in Washington lieten niet op zich wachten. Oud CIA-directeur John Brennan was het scherpst: wat Trump gedaan heeft in Helsinki, beantwoordt aan het criterium ‘high crimes and misdemeanours’, dat volgens artikel 2 van de Amerikaanse grondwet kan leiden tot de afzetting van de president. Volgens de nog altijd invloedrijke Republikeinse senator John McCain, een bekende criticus van Trump, was het een van de walgelijkste optredens van een Amerikaanse president. De hoogste Republikein na Trump, Paul Ryan, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, reageerde meteen dat er geen twijfel was dat Rusland zich heeft ingemengd in de Amerikaanse verkiezingen.

Zelfs de overkoepelende directeur van de Inlichtingendiensten, Dan Coates, wees zijn president terecht: het oordeel van de inlichtingendiensten dat Rusland de Amerikaanse democratie wil ondermijnen, is duidelijk. Vooraanstaand Democratisch parlementslid Nancy Pelosi gooide het over een andere boeg: wat weten de Russen over Trump?

De Russische president kreeg die vraag tijdens de persconferentie. Hij gaf niet het verwachte antwoord, namelijk dat Rusland geen ‘kompromat’ heeft over Trump. Hij begon na een lachje aan een uiteenzetting dat de Russische inlichtingendiensten onmogelijk voor alle Amerikaanse zakenmensen die het land bezoeken, operaties kunnen opzetten om bezwarend materiaal te verzamelen.

Hij voegde er nog aan toe dat hij als voormalige inlichtingenofficier weet hoe je dossiers samenstelt. Volgens Poetin was Trump, toen die in Moskou was en volgens het Steele-dossier door de Russen gefilmd zou zijn met prostituees, nog een weinig bekende zakenman en dus helemaal geen aandacht waard. Trump liet het Poetin allemaal vertellen, om alleen op het einde van zijn betoog toe te voegen: ‘Als er belastend materiaal was geweest, zou het al lang publiek zijn.’

Poetin zal tevreden terugkeren naar Moskou. Hij heeft een echte ontmoeting gehad met de leider van het nog altijd machtigste land ter wereld. Dat op zich is al een succes na vier jaar door het Westen in het verdomhoekje te zijn geplaatst. Maar Poetin is uit de confrontatie met Trump ook als de sterkste leider gekomen. Zijn Amerikaanse collega leek er alles aan te doen om toch maar op een goed blaadje te komen met hem.

Zo begon Trump zijn persconferentie met felicitaties voor de goede organisatie van het pas afgelopen WK voetbal. De woordvoerder van Poetin stond te glunderen tijdens de persconferentie. Minister van Buitenlandse Zaken Lavrov noemde de ontmoeting ‘beter dan super’. Wat de twee precies hebben afgesproken, weten we overigens nog niet helemaal. Ze hebben meer dan twee uur met elkaar gesproken, zonder raadgevers. 

Zo groot de ophef was in Amerika, zo stil bleef het (voorlopig?) in Europa. De Europese bondgenoten waren er als de dood voor dat Trump een aantal toegevingen zou doen aan Poetin, zonder dat die er iets voor moest terugdoen.

De Amerikaanse president had bijvoorbeeld te kennen gegeven dat hij vond dat de Krim terecht nu bij Rusland hoort omdat de meerderheid van de bevolking daar Russisch spreekt. Als we Poetin mogen geloven, heeft Trump op dat vlak geen toegevingen gedaan. Poetin voegde er wel aan toe dat de ‘hereniging’ van de Krim met Rusland een gesloten zaak is voor Moskou.

Voor zover we weten heeft Trump ook niet aan Poetin toegezegd dat de grote oefening die de NAVO in de herfst plant, Trident Juncture, niet zal plaatsvinden. Tijdens zijn topontmoeting met de Noord-Koreaanse leider Kim had Trump plots toegezegd dat de militaire oefeningen van de Amerikanen en Zuid-Koreanen werden opgeschort, zonder de Zuid-Koreanen te raadplegen.

Voor de Europese lidstaten van de NAVO is het gevreesde rampscenario in Helsinki uitgebleven, wat niet wil zeggen dat alles nu peis en vree is. De doortocht van Trump op de NAVO en zijn tirades tegen belangrijke bondgenoten zoals Duitsland hebben diepe wonden geslagen. Net voor zijn ontmoeting met Poetin vond Trump het nodig om de EU een tegenstander van de VS te noemen, waarmee hij de EU op hetzelfde niveau plaatste als Rusland en China.

De NAVO-bondgenoten zitten ook opgescheept met een Amerikaanse president van wie ze niet helemaal zeker zijn dat hij hen inderdaad zal verdedigen mocht dat nodig zijn. Stel dat Rusland via sociale media en cyberactiviteiten een Baltische staat zou ondermijnen, zal Trump dan even sceptisch zijn daarover dan hij is over de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen? Gelooft hij in zo’n geval de ontkenning van Poetin eerder dan de bevindingen van zijn inlichtingendiensten?

Voor Trump was deze ontmoeting het begin van een proces van geregeld overleg met Moskou. Op zich is dat een goede zaak. Er is heel wat voor te zeggen om een betere relatie met Rusland na te streven. Er zijn problemen genoeg in de wereld waar het Westen en Rusland gemeenschappelijke belangen hebben, waar ze kunnen samenwerken ondanks de meningsverschillen.

De VS en Rusland zijn ook de twee enige grote kernmachten in de wereld en beide kunnen stappen zetten om dat kernarsenaal verder af te bouwen. Het New Start-verdrag, dat is ondertekend door de voorgangers van de twee presidenten, Medvedev en Obama, loopt binnen enkele jaren af en de onderhandelingen over een verlenging moeten dringend opgestart worden. Alleen lijkt Trump dat soort overleg niet te voeren als boodschapper van het Westen, zelfs niet als boodschapper van de VS, maar eerder als boodschapper van zichzelf. 

Bekijk hier de fragmenten uit “Het Journaal”: