Literaire wereld in greep van politiek: mag Mia Doornaert voorzitter worden van Vlaams Fonds voor de Letteren?

Na ruim acht jaar als voorzitter van het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) kon Jos Geysels op geen verlenging meer rekenen. De Vlaamse regering besliste vorige vrijdag daarom om columniste Mia Doornaert voor te dragen als voorzitter. Doornaert, die naar voren werd geschoven door de N-VA, start op 1 september samen met zes andere leden van de raad van bestuur, die de regering ook benoemde. Naast die zeven politiek benoemde bestuurders moeten er nog vier andere onafhankelijken komen.

Dat Doornaert Geysels zal opvolgen zorgde voor een stormpje in de Vlaamse literaire wereld. Auteur en filosoof Bleri Lleshi wil uit de auteurslijst van het VFL geschrapt worden als Doornaert voorzitter wordt. "De lage racistische en islamofobe opinies die Doornaert de wereld instuurt stroken niet met mijn literair engagement." Laster, reageerde Doornaert op Twitter. "Ik heb altijd elke vorm van racisme vurig bestreden. Iets anders is kritiek op godsdiensten en filosofische overtuigingen. Dat behoort tot vrije meningsuiting."

Lleshi lijkt voorlopig de enige auteur te zijn die die stap zet, maar dat neemt niet weg dat de ongerustheid groot is in de literaire wereld. Niet zozeer door de rechts-conservatieve opinies van Doornaert, wel omdat men vreest voor een politisering van het VFL. 

De Vlaamse regering mag immers geen voorzitter aanduiden, zegt Rik Vandecaveye, directeur van de Gentse Minardschouwburg en ontslagnemend dagelijks bestuurder bij het VFL. "Het is de raad van bestuur die de voorzitter moet voordragen en niemand anders. Daarna kan de regering die benoemen." Vandecaveye en andere commissieleden van het VAF verwijzen daarvoor naar het decreet over de oprichting van het VFL. In artikel zeven staat onder meer: "De Vlaamse regering benoemt de voorzitter van het Fondsbestuur, op voordracht van het Fondsbestuur dat uit zijn leden een kandidaat-voorzitter kiest." Ook Geysels werd op die manier benoemd. 

"Daar is geen speld tussen te krijgen", zegt Vandecaveye. "Wat nu gebeurt, is de omgekeerde wereld. Als de regering dit zo beslist, doet ze aan wishful thinking of kent ze de wetgeving niet." Volgens de VFL-bestuurder is het daarom nog lang geen uitgemaakte zaak dat Doornaert effectief voorzitter wordt. "Daar kan je nog perfect tegenin gaan, ja. Dit is een juridische kwestie. De nieuwe raad van bestuur moet nog eerst samenkomen."

Verzuiling

Al leest de Vlaamse regering dat helemaal anders. Die vindt dat ze Doornaert wel als voorzitter mag aanduiden. "De zeven leden (die door de politiek zijn aangeduid, JDB) hebben niemand voorgedragen. De Vlaamse regering heeft daarop een voorzitter benoemd", luidt het op het kabinet van minister van Cultuur Sven Gatz (Open Vld). Een beetje vreemd, want de zeven leden werden ook pas vorige vrijdag aangeduid en konden dus nog niet samenkomen.

"Als het protocol niet gevolgd is, is dat erg," zegt schrijfster Ingrid Vander Veken, die in de beroepscommissie van het VFL zetelt. Ook zij zegt zich zorgen te maken over de partijpolitieke verzuiling. "We zijn blijkbaar nog altijd niet in staat om de meest geschikte en meest wijze mensen aan te stellen, los van een band met zuil of politieke partij. En daarmee wil ik niet gezegd hebben dat de nieuwe bestuurders niet geschikt of wijs zouden zijn. Maar de politiek heeft daar blijkbaar geen vertrouwen in. Ik betreur dat."

Van der Veken wil ook geen uitspraak doen over Doornaert.  "Ik ben het niet altijd eens met haar standpunten, maar ik heb haar wel leren kennen als iemand die onafhankelijk denkt en oordeelt." Daarom is het ook nog veel te vroeg om nu moord en brand  te schreeuwen, vindt journalist Marnix Verplancke, die binnen het VFL de adviescommissie non-fictie voorzit. "De culturele sector panikeert te vlug. Laten we beter eerst kijken wat ze doet in plaats van te roepen."