Zonder lastige ingrepen worden files alleen maar langer

De nieuwe filebarometer van Touring Mobilis tekende in de eerste helft van het jaar een nieuw filerecord op. Dat kan geen verrassing zijn voor wie al eens tijdens de spits de opsomming van de files op de radio meepikt, en al helemaal niet voor wie er geregeld zelf in staat. De files worden langer en langer. Het zit er dik in dat in de tweede helft van het jaar het filerecord nog scherper gesteld zal worden, en dat de records van 2018 er volgend jaar al weer aan gaan. 

Verdere bevolkings- en economische groei, de aanhoudende subsidiëring van autoverkeer en de spectaculaire groei van het pakjesvervoer dankzij het succes van e-commerce zorgen voor meer voertuigen op de wegen. De eenvoudige realiteit is dat het verkeer op onze wegen de voorbije 25 jaar enkel licht afnam in 2008, toen de zware economische crisis er serieus inhakte. Verder nam het verkeer continu toe. Allerlei goedbedoelde initiatieven zoals carpoolen, thuiswerk, fietsvergoedingen en promocampagnes voor het openbaar vervoer konden daar niet tegen op.

De capaciteit van ons wegennet neemt ondertussen amper toe. Het onvermijdelijke resultaat is dan meer files. En er is geen enkele reden om aan te nemen dat die trend de komende jaren vanzelf zal veranderen. Naarmate het wegennet de volledige capaciteitsbezetting benadert, zullen de files allicht zelfs exponentieel gaan toenemen. Zonder ernstige ingrepen zal het fileprobleem niet verdwijnen, maar alleen maar erger worden. Die files zorgen trouwens niet enkel voor enorm veel tijdverlies en frustratie (alsof dat nog niet erg genoeg is), maar impliceren ook een reële, en almaar belangrijker wordende, economische kost.

Mensen verleiden

Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) herhaalde ondertussen het voorbije weekend nog maar eens zijn voornemen om "mensen te verleiden om de wagen wat meer te laten staan". Het zou al lang duidelijk moeten zijn dat dat nonsens is. Mensen passen nu eenmaal niet zomaar hun gedrag aan. En mochten er makkelijke en pijnloze oplossingen bestaan voor het mobiliteitsprobleem, dan waren die al lang toegepast. Mirakeloplossingen zijn er simpelweg niet. 

Een ernstige aanpak van de files vereist extra investeringen in infrastructuur, specifiek voor de bekende knelpunten in ons wegennet. Op dat vlak lijkt er de jongste jaren wat meer mogelijk, hoewel dat pijnlijk langzaam verloopt. Daarnaast moet het openbaar vervoer gewoon beter. Internationale vergelijkingen suggereren dat we op dat vlak onvoldoende kwaliteit krijgen voor de middelen die we er aan besteden. 

Maar nog belangrijker is dat we met zijn allen veel bewuster moeten omgaan met onze transportbeslissingen. Mensen daartoe proberen te ‘verleiden’ is allicht goedbedoeld, maar vrij zinloos. De beste manier om dat te regelen, ook al mag dat voor sommigen misschien cynisch klinken, is via financiële incentives.

Autobestuurders worden vandaag niet geconfronteerd met de echte kostprijs van hun beslissing om de auto te nemen. In veel gevallen worden ze gesubsidieerd om dat te doen, onder meer via bedrijfswagens met tankkaart. In elk geval hoeven ze geen rekening te houden met de kosten die ze voor anderen veroorzaken via hun bijdrage aan de files. De beste manier om dat bij te sturen, is via een correctere prijszetting voor autorijden. 

Kosten en frustraties

Dat is trouwens hoe we de meeste andere problemen van schaarste in onze economie en samenleving vandaag al regelen. Een correctere prijszetting voor autorijden kan via slim rekeningrijden. Daarbij moet de bestuurder een prijs betalen om de auto te gebruiken, maar dan wel een prijs die varieert volgens tijdstip en traject. Naarmate er op een specifiek traject en tijdstip meer file is, moet die prijs hoger liggen. Op die manier zullen mensen bewuster omgaan met hun transportkeuzes, en kunnen ze echt ‘verleid’ worden om de wagen meer te laten staan.

Slim rekeningrijden is geen populaire maatregel, en evenmin een mirakeloplossing. Maar zonder dat soort ingrepen worden de files de komende jaren alleen maar langer. Met alle bijbehorende kosten en frustraties.