Brits eiland werkt als magneet op expats, en dat heeft vervelende gevolgen voor bewoners
Het eiland Jersey werkt als een magneet op expats die er veel geld verdienen in de financiële sector. Zij boeren er zo goed, dat de lokale bevolking geen huis meer kan kopen.
Het geheim van Jersey is de schat van Jersey: 1,14 biljoen euro en formeel is dat geld van niemand. Het bedrag dat sinds 1920 in oude en nieuwe trusts is ondergebracht, komt uit het rapport 'Jersey's value to Britain' uit 2016. Op het Britse eiland, net voor de kust van Normandië, is dat geld verborgen. Het groeit, maar het is van niemand.
Het vermogen is niet van de eilandstaat Jersey, niet van banken, niet van investeerders, niet van vroegere eigenaren. Het staat op rekeningnummers en op contracten van trusts, die alleen de beheerders - advocaten, bankiers en accountants - op het eiland kennen, maar erover zwijgen als het graf. De voormalige eigenaren krijgen wel de jaarlijkse winst uit dit vermogen uitgekeerd. De trust is de perfecte structuur om weinig of geen belasting te betalen voor de allerrijksten van deze aarde.
Het vermogen is niet van de eilandstaat Jersey, niet van banken, niet van investeerders, niet van vroegere eigenaren
Tegelijkertijd leeft 25 procent van de gezinnen met kinderen op Jersey in relatieve armoede, meldt Jersey Statistics. Een superrijk eiland, maar de lokale bevolking kan haar rekeningen maar moeilijk betalen. Vooral wonen is extreem duur geworden. Voor elke betaalbare woning zijn er dertig inschrijvingen.
Constable John Refault van het plaatsje Parish Saint Peter midden op Jersey, herkent dit. Hij is een burgemeester zonder gemeenteraad, tenminste tot zijn pensioen vorige maand. De laatste woningen in zijn gemeente midden op het eiland zijn in de jaren zeventig gebouwd. Hij maakte een plan voor 65 betaalbare koopwoningen. In een mum van tijd schreven 240, vooral jonge, gezinnen zich in voor een huis met drie slaapkamers en een tuin voor 389.000 euro. Dat heet goedkoop. "Het is veel goedkoper dan huren op Jersey", zegt Refault. De inschrijving moest snel sluiten omdat het vier keer werd overtekend in luttele uren.
Aan de vooravond van de bouw haalde de States of Jersey een streep door het plan. Het bebouwen van een grote akker met woningen tast het landelijke karakter van het binnenland aan, luidde de verklaring. Refault begon online een petitie tegen het besluit. "Inmiddels is die duizend keer ondertekend, dat is 1 procent van de bevolking, baby's meegerekend."
De reacties bij de petitie-ondertekenaars zijn die van teleurstelling en emotie. Betaalbare woningen voor lokalen zijn er nauwelijks. Refault laat het er niet bij zitten. "Saint Peter bestaat straks uit bejaarden. Waar moeten jongeren heen?" Ook zijn kersverse opvolger Richard Vibert zegt voor de bouw van die 65 woningen te blijven strijden bij het eilandbestuur.
Opkopen
Opmerkelijk is de grote onrust wel, op het welvarende eiland met 104.000 inwoners dat op het eerste gezicht zo relaxed oogt. Jersey met zijn goudgele stranden, die zelfs op feestdagen vrijwel verlaten zijn met hier en daar zonaanbidders. Landweggetjes door het binnenland, omzoomd met muren van natuursteen van een meter hoog waarop veldbloemen in blauw, rood, roze, paars, wit en geel de lente vieren. Af en toe een oprit die naar een typisch Brits landhuis of een oude herenboerderij leidt, waarvoor vele miljoenen neergeteld moeten worden.
De havenplaats en het belangrijkste stadje op het eiland, Saint Helier, bestaat uit negentiende-eeuwse gebouwen, Britse rijtjeshuizen met ronde erkers en nieuwbouw condominiums met grote balkons die uitzien over de baai. Geen hoogbouw hier. In de oude gedeelten van de stad en op het platteland tussen de cottages had Anton Pieck zich uitstekend thuis gevoeld. Net als de zakenbankiers en financiële consultants, die hun 'hush-hush'-business onopvallend regelen vanuit die statige oude panden. De dertig grootste banken van de wereld hebben hier hun offshore kantoren.
In de financiële sector op Jersey werken 20.000 expats uit het Verenigd Koninkrijk en het Europese continent, dat is 20 procent van de bevolking. Zij verdienen uitstekend aan het beheren van die vermogens in trusts en andere fondsen.
Goed verdienende bankiers, consultants, accountants en vermogende expats kopen de laatste jaren tegen steeds hogere prijzen landhuizen, cottages, herenhuizen, arbeiderswoningen, luxe moderne appartementen en zelfs kleine visserswoningen op. Het afgelopen jaar stegen de koopprijzen weer met gemiddeld 12 procent. De huren vliegen daardoor omhoog. De hoge salarissen en bonussen in de financiële sector van Jersey hebben een sterk prijsopdrijvend effect op de woningmarkt en dat eist zijn tol.
De lokale bewoners, en vooral de jonge generatie van Jersey, zien het met lede ogen aan. Het leeuwendeel van de lokalen werkt niet in de financiële sector, maar voor de overheid, is visser, bedient in restaurants, zit achter de kassa in winkels, is onderwijzer, verkoopt auto's, kleding, parfum, en heeft een gewoon inkomen. Met een normale baan is de huur nauwelijks meer op te brengen op Jersey en kopen is helemaal uit zicht. De gemiddelde koopprijs ligt in 2018 op ongeveer 570.000 euro voor een eengezinswoning.
Drie koks
Varity O'Connell (24) is geboren en getogen op Jersey. Ze woont bij haar achttien jaar oudere vriend en betaalt hem huur, maar zeker vier van haar vrienden en vriendinnen tussen de 25 en 30 jaar wonen nog bij hun ouders. "Een studio kost 1300 tot 2000 euro huur per maand", zegt ze hoofdschuddend "Onbetaalbaar". Ze kunnen geen kant uit.
O'Connell werkt als ICT'er, maar ook haar salaris blijft ver achter bij de lonen in de financiële sector op Jersey. Zij had zich als een van de 240 bewoners ingeschreven voor een betaalbaar nieuwbouwhuis in Saint Peter Parish. Ook O'Connell tekende de petitie. Ze zag haar kans op een betaalbaar koophuis vervliegen toen er een streep door het bouwproject ging, want betaalbare koopwoningen worden nauwelijks of niet gebouwd op Jersey.
Het probleem van betaalbare huisvesting voor lokale inwoners zit inmiddels dieper. Drew en Ella Locke openden de afgelopen maand hun koffie-annex-eethuis in Pitt Street, een steegje naast de hoofdstraat in het centrum van Saint Helier. Ze zijn dolenthousiast aan het ondernemerschap begonnen. Ella is van Jersey en nam ontslag als onderwijzer; daar zit financieel geen perspectief in op het eiland qua kosten van levensonderhoud. Het tweetal kreeg de financiering rond, vond een goede locatie voor Locke's Stories en ontwikkelde een eigen concept met verschillende koffiesoorten op een duurzame basis.
'Als we niet snel betaalbare koophuizen bouwen voor de jongere generatie, dan verdwijnen ze gedwongen van dit eiland'
Vier maanden geleden begonnen ze met werving van personeel. Toen liep het vast. Inmiddels hebben ze wel vijf medewerkers, onder wie een kok. Ze wilden twaalf verschillende exclusieve menu's serveren en daarvoor hebben ze drie koks nodig, voor zeven dagen in de week. "Drie chefs", zegt Ella. De ene kok is oorspronkelijk van Jersey die voor deze baan wel wilde terugkomen uit Londen. Voor de andere twee koks bewogen ze hemel en aarde. Zonder resultaat. Er zijn geen koks te vinden op het eiland. Koks kennen de schaarste en vragen inmiddels de hoofdprijs.
Ella en Drew richtten hun blik op het buitenland. Ze vroegen twee werkvergunningen aan voor seizoensarbeid en kregen die. Adverteren in het buitenland leverde snel veel telefoontjes op van Poolse en Roemeense koks die onmiddellijk aan de slag kunnen. Het minimumloon in Jersey ligt op 8,50 pond (€ 9,70) bruto per uur. Ella en Drew zijn bereid wat meer te betalen. De kandidaten vroegen stuk voor stuk of de baan inclusief een kamer of appartement was. Op het 'nee' liep het steeds weer vast. Ella: "We hebben ons al diep in de schulden gestoken om de zaak te starten. Een studio huren voor koks kost al gauw 1300 euro per maand, dat kunnen we niet betalen." Helaas voor hen kunnen buitenlandse werknemers dat ook niet van tien euro bruto per uur.
Het tweetal past nu de plannen aan. Minder menu's, minder eten. Ze hopen er het beste van.
Het gat tussen de lonen voor arbeid en de kosten voor levensonderhoud, vooral wonen, wordt steeds groter voor de jonge oorspronkelijke bewoners van Jersey. "Als we niet snel betaalbare koophuizen bouwen voor de jongere generatie, dan verdwijnen ze gedwongen van dit eiland", constateert Refault droog in de piepkleine werkkamer van de constable in het gemeentegebouw.
O'Connell bevestigt: "Ik ben op Jersey geboren en getogen, maar uiteindelijk kan ik niet op Jersey blijven. Ooit zal ik moeten verhuizen. Ik kan niet 60, 70 of zelfs 80 procent van mijn inkomen aan huisvesting uitgeven en niet eens een eigen koophuis hebben." Ze neemt een slok koffie en haalt haar schouders op. Een andere uitweg lijkt er vooralsnog niet, zoals voor zovelen van haar generatie.
Ze worden weggedrukt door het grote geld dat van niemand is, dat wordt beheerd door bankiers, accountants, advocaten en consultants, die goed worden betaald voor hun geheimhouding omdat die cruciaal is om de schat van Jersey onzichtbaar te houden.
Dit is het slot van een drieluik over de Kanaaleilanden Jersey en Guernsey waar veel van de allerrijksten en bedrijven in de wereld hun geld naar doorsluizen om zo min mogelijk belasting te betalen.
Als er niet snel betaalbare koophuizen komen, dan verdwijnen jongeren gedwongen van het eiland