Terugroepacties wegens listeria volgen elkaar op, maar wat doet de bacterie eigenlijk en hoe komt ze in ons eten terecht?

Het Belgische groentenbedrijf Greenyard moest afgelopen week talrijke diepvriesprocuten uit de schappen verwijderen wegens de aanwezigheid van de listeriabacterie. Fresh Fruit Express, een bedrijf dat smoothies maakt, deelt nu in de klappen. Gisteren was het trouwens de beurt aan Albert Heijn in Nederland. De winkel raadt consumenten aan om beenham van het huismerk (AH) terug aan de supermarktketen te bezorgen in ruil voor de aankoopsom. Het lijkt al listeria wat de klok slaat. Wat is het eigenlijk? En kunnen we echt doodgaan door enkele besmette groentjes te eten of een smoothie te drinken?

Listeria is een bacterie die een voedselinfectie kan veroorzaken. Normaal komt besmetting niet veel voor, maar de bacterie lijkt zich de laatste weken koppig doorheen Europa te verspreiden.

Bepaalde soorten kaas, gerookte vis, gesneden vleeswaren en andere dierlijke producten behoren tot de grootste risicogroep, maar in België werden bevroren erwten en maïs van Greenyard besmet. Listeria overleeft namelijk goed in een koud en vochtig klimaat. Tot vier graden groeit de bacterie. Lagere temperaturen zorgen ervoor dat de groei stopt, al blijft ze wel aanwezig. Wanneer de geïnfecteerde voeding rauw wordt gegeten of niet goed wordt verhit, is er sprake van een listeriabesmetting.

Bij zo’n besmetting kan het tot 90 dagen duren voordat er een infectie uitbreekt. Dat maakt het erg moeilijk om de bacterie op te sporen. Zo hebben de besmette diepvriesproducten van Greenyard in 2015 al een eerste dode gemaakt. Daarna volgden slachtoffers in Oostenrijk, Denemarken, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Uiteindelijk kon men de oorsprong van de dodelijke uitbraak achterhalen: een fabriek van Greenyard in Hongarije was de grote boosdoener. De Hongaarse fabriek voldeed niet aan de hygiënische voorschriften waardoor de bacterie de groenten wist te besmetten. Er volgde een productterugroeping door het Federaal Voedselagentschap (FAVV), maar voor vele consumenten was dat vijgen na Pasen. Dus wat gedaan als je vermoedt dat je een besmet product hebt gegeten?

Gezonde personen met een normaal immuunsysteem moeten zich geen zorgen maken. De kans is erg klein dat enkele besmette diepvrieserwtjes ernstige gevolgen zullen hebben. Door de extreem lage temperatuur van een vriezer was het immers onmogelijk voor de bacterie om schadelijke hoeveelheden aan te nemen. Wel is het mogelijk dat je met een onschuldige griep moet afrekenen. Krampen, misselijkheid en koorts, je kent het wel.

Zwangere vrouwen, pasgeboren baby’s, ouderen en andere personen met een zwak immuunsysteem kunnen wel in gevaar verkeren. Door een infectie tijdens de zwangerschap kan er een miskraam of vroeggeboorte optreden. Zwakkeren kunnen geconfronteerd worden met een hersenvliesontsteking, bloedvergiftiging en maagdarminfecties. Dat verklaart waarom er al negen doden vielen na het eten van de Greenyard-producten.

De listeriabacterie overleeft in koude, maar gelukkig is hitte dodelijk voor de microbe. Zorg er dus zeker voor dat diepvriesproducten voldoende warm worden opgewarmd. Bij zeventig graden wordt de bacterie vernietigd. Andere gekoelde producten zoals bovengenoemde risicogroep bewaar je beter in een koelkast met een temperatuur van vier graden celsius. Bovendien gooi je eten beter weg drie dagen nadat je het opende.

Zwangere vrouwen en zwakkeren vermijden beter rauwe kaas – wat hetzelfde is als niet-gepasteuriseerd – en rauwe of gerookte dierlijke producten. Tenslotte kan je zulke voeding niet opwarmen en woekert de listeriabacterie prima bij langbewaarde en voorverpakte voeding.

Wie het al Spaans benauwd krijgt en vermoedt dat hij besmette voeding at, brengt maar beter een afspraak maken bij de dokter. Die zal controleren of je koorts of diarree hebt. Uitdrogingsverschijnselen, weinig dorst en sufheid zijn andere symptomen. Als je werkelijk besmet blijkt te zijn, schrijft de dokter een antibioticum voor.