De deadline voor brexit komt alsmaar dichterbij. Maar een akkoord over de toekomstige handelsrelaties ligt nog niet in het vooruitzicht. De tijd tikt terwijl de regering May amper nog ruimte heeft om te manoeuvreren.
In het Verenigd Koninkrijk steekt de onzekerheid over brexit steeds meer de kop op. De Britse politieke partijen zijn intern verdeeld en vrezen elkaar. De conservatieve Tory-regering worstelt met een realistische brexitvisie die de verschillende kampen in haar partij tevreden kan houden. Intussen tikt de tijd genadeloos weg en dreigt een deal met de Europese Unie steeds onwaarschijnlijker te worden.
Nog een kleine 250 dagen. Dat rest Londen en Brussel nog tot het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie zal verlaten. Maar hoe die uitstap er moet uitzien, blijft voorlopig koffiedik kijken. Sinds haar aantreden herhaalt Brits premier Theresa May steeds dezelfde woorden wanneer haar wordt gevraagd wat haar kijk is op het uittreden van het Verenigd Koninkrijk. ‘Brexit means brexit’, zei May steevast, zonder daadwerkelijk aan te vullen wat dat dan precies moet inhouden. Eerder deze maand kwam May dan toch op de proppen met een visietekst over de toekomstige handelsrelatie die het Verenigd Koninkrijk met de Europese Unie wil onderhouden.
De gehavende premier May moet schipperen tussen zo veel actoren dat haar bewegingsvrijheid tot het minimum is geslonken.
De schade was niet min. Omdat toenmalig brexitminister David Davies en minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson vonden dat de tekst de uitslag van het omstreden referendum niet voldoende respecteerde, hielden beide heren de eer aan zichzelf en stapten ze uit de regering. Maar ook in Brussel werd de tekst niet op gejuich onthaald. Hoewel Europees hoofdonderhandelaar Michel Barnier tevreden was dat de Britse regering eindelijk met iets op de proppen kwam, werd de visietekst vooral op een zucht onthaald. Nog steeds wil het Verenigd Koninkrijk de vruchten van de Europese Unie plukken, zonder mee te delen in de lasten die dat met zich meebrengt.
Interne markt
Het Verenigd Koninkrijk ambieert om voor handel in goederen in de interne markt blijven, omdat die markt goed is voor maar liefst twintig procent van de Britse economie. Anderzijds wil de Britse regering niet weten van het vrij verkeer van personen, terwijl ook dat een van de voorwaarden is van de interne markt. Maar intra-Europese migratie was niet toevallig een van de belangrijkste punten van de geslaagde brexitcampagne. Britse politici kunnen het zich niet veroorloven om het vrij verkeer van personen toch nog toe te laten. Dat zou als een enorme toegeving aan de Europese Unie worden beschouwd.
In Brussel wil men echter niet van dat plan weten. ‘Cherrypicking’, zo klinkt het. En dat mag niet. Wie deelt in de baten, moet ook delen in de kosten. Noorwegen, Liechtenstein en IJsland maken deel uit van de interne markt zonder bij de Europese Unie te horen. Maar deze landen moeten daar wel het vrij verkeer van personen bijnemen. Voor het Verenigd Koninkrijk kan er geen uitzondering komen.
Douane-Unie
Eveneens duiken er problemen op als het Verenigd Koninkrijk de Europese douane-unie wil verlaten. Elk product dat de Europese Unie binnenkomt, moet namelijk voldoen aan een aantal standaarden. Bovendien moeten er ook taksen op worden betaald. Maar daarvoor is natuurlijk wel controle nodig op de producten die de Unie binnenkomen. Probleem is nu dat het Verenigd Koninkrijk die zogenaamde douane-unie, het membraan dat die controles moet uitoefenen en de taksen moet heffen, wil verlaten zonder het vrij verkeer van goederen op te geven.
Zo’n fysieke controles worden overigens verboden door het Goedevrijdagakkoord. Dat werd in 1998 tussen Ierland – dat bij de Europese Unie blijft – en Noord-Ierland overeengekomen. Dat maakt een sluitend controlemechanisme op de twee miljoen vrachtwagens die jaarlijks de quasi onzichtbare grens oversteken enorm moeilijk.
Om de angel uit dit probleem te houden, gaan er stemmen op om heel het Ierse eiland in de douane-unie te houden, maar daar zijn de Noord-Ierse Unionisten van de Democratic Unionist Party (DUP) als de dood voor. En net die partij geeft gedoogsteun aan May’s regering. ‘No DUP? No party!’
Bij de conservatieven zijn ze er als de dood voor dat Corbyn zijn huidige koppositie in de peilingen daadwerkelijk kan verzilveren.
Anderzijds hopen anderen dat hoogtechnologische camera-installaties het probleem kunnen verhelpen, maar dat blijft momenteel vooral toekomstmuziek. Het noopte Barnier er vorige week toe om de nieuwe brexitminister Dominic Raab een deadline van dertien weken voor te schotelen. Tegen dan verwacht de Fransman een uitgewerkte oplossing van zijn Britse collega. Ook in Brussel komt de deadline van 29 maart 2019 namelijk erg dichtbij.
Europese Agentschappen
Daarnaast wil het Verenigd Koninkrijk deel blijven uitmaken van enkele Europese agentschappen, zoals het Europese Geneesmiddelenbureau (EMA) of het Europees Agentschap voor de Veiligheid van de Luchtvaart (EASA). In Londen leeft de vrees dat de uitstap uit zulke agentschappen zou resulteren in complete chaos.
Dat is geen onterechte vrees. Wanneer het aankomt op luchtvaart, zijn er certificaten vereist om überhaupt in het Europese luchtruim te mogen vliegen. Die worden uitgevaardigd door het EASA. Wanneer het Verenigd Koninkrijk uit de de Europese Unie stapt, verliest het die certificaten en de toegang tot het Europese luchtruim. En omdat enkel het EASA een akkoord heeft met de Verenigde Staten zou dit ook voor problemen over de Atlantische Oceaan kunnen zorgen.
Er zit dus weinig anders op dan toch in zulke essentiële agentschappen te blijven. Maar zoals gewoonlijk vergt lidmaatschap van een organisatie een financiële bijdrage en worden geschillen behandeld door het Europees Hof van Justitie. Maar de brexiteers willen hun soevereiniteit net terug en willen geen substantiële bijdrage meer betalen. Daarnaast is het Europees Hof van Justitie een stevige doorn in het soevereine oog. Volgens het Brits parlementslid en hardliner Jacob Rees-Mogg is het Verenigd Koninkrijk verworden tot een vazalstaat van de Europese Unie.
May zit gevangen
Voor Theresa May en haar regering is het bijzonder moeilijk om voor deze problemen constructieve oplossingen te vinden. De gehavende premier moet schipperen tussen zo veel actoren dat haar bewegingsvrijheid tot een minimum is geslonken. Eerst en vooral staan de brexiteers en de remainers na twee jaar nog steeds met getrokken messen tegenover elkaar. Te weinig brexit respecteert de uitslag van het referendum niet, terwijl te veel brexit het land in economische chaos dreigt te storten.
Elke toegeving die de regering aan het ene kamp doet, wordt door het andere onthaald als verraad aan het Britse volk. Haar partij is intern verdeeld en moet het al doen met een minderheidsregering. Conservatief parlementslid Dominic Grieve zei vorige week op het televisieprogramma Newsnight dat hij vreest dat het huidige partijsysteem door elkaar zal schudden indien er geen alomvattende afspraak kan worden gemaakt over de toekomstige handelsrelatie met de Europese Unie.
Bovendien stelt de Brussel zich onwrikbaar op. Al de zeventwintig lidstaten, waaronder dus ook de doorgaans eurosceptische Visegradlanden, houden zich gedecideerd aan de afgesproken brexitlijn. De enige die de afgelopen weken wat roet in het eten gooide, was Duits minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer, al heeft dat meer te maken met interne politieke overwegingen. De Europese Unie is gebasseerd op een set van regels en afspraken en die dienen ook nu te worden gerespecteerd. Een speciale behandeling moet men in Londen niet verwachten.
Daarnaast lonkt om de hoek de socialistische Labourleider Jeremy Corbyn. Door vervroegde verkiezingen te organiseren hoopte May vorig jaar om haar meerderheid in het Britse parlement te verstevigen. Maar dat manoeuvre draaide wel even anders uit. De Labourpartij slaagde erin om haar electorale achterstand ten opzichte van de Tories bijna helemaal goed te maken, ondanks het feit dat er ook binnen Labour geen eensgezindheid over de te voeren brexitstrategie bestaat. Bij de conservatieven zijn ze er als de dood voor dat Corbyn zijn huidige koppositie in de peilingen daadwerkelijk kan verzilveren. De vrees voor Corbyn is misschien wel het enige wat de tot op het bot verdeelde Tories nog bij elkaar houdt.
Raab wil akkoord
Aanstaande donderdag vliegt Raab terug naar Brussel om de Europese Unie ervan te overtuigen het brexitplan van May toch te aanvaarden. Volgens Raab heeft de regering May geen ruimte meer in het Verenigd Koninkrijk om nog verdere toegevingen te doen aan de Europese Unie. Naar aanleiding van zijn komst, voerde de brexitonderhandelaar de druk op de Europese Unie nog wat op.
Aan de Britse openbare omroep BBC zei hij namelijk dat het Verenigd Koninkrijk de 39 miljard pond die het aan Brussel zou moeten betalen, toch achter zou houden als er tegen 29 maart 2019 geen handelsakkoord wordt gevonden. Nochtans waren beide partijen deze som in december vorig jaar overeengekomen. Of zijn dreigende woorden in Brussel effect zullen hebben, is maar zeer de vraag. Maar dat Raab nu ook de eerder gemaakte afspraken terug op de helling zet, belooft alvast weinig goeds voor de volgende onderhandelingen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
