Europa belooft financiële steun voor lidstaten die migranten opvangen

In de non-paper gaat de Commissie dieper in op de realisatie van "gecontroleerde centra" die de Europese staatshoofden en regeringsleiders eind juni na een bewogen migratietop in Brussel in het vooruitzicht hadden gesteld. Migranten die gered worden op zee, zouden naar die centra gebracht moeten worden. Daar zou dan snel het onderscheid gemaakt moeten worden tussen mensen met recht op internationale bescherming en economische migranten die moeten terugkeren.

Lidstaten mogen zelf kiezen of ze al dan niet zo'n centrum willen openen. Ze zouden wel kunnen rekenen op "volledige financiële steun om de operationele kosten en de infrastructuur te dekken" en op Europese teams van grenswachters, asielexperts, vertalers, veiligheidsscreeners en officiers die instaan voor de terugkeer van mensen zonder recht op bescherming.

Daarnaast wil de Commissie lidstaten aanmoedigen om op zee geredde migranten over te brengen naar hun grondgebied. Ze voorziet daarvoor een bedrag van 6.000 euro per persoon. Dat stemt overeen met het bedrag dat de Commissie betaalde aan lidstaten die asielzoekers transfereerden uit Griekenland en Italië in het kader van het tijdelijke spreidingsplan dat werd ontplooid tijdens de vluchtelingencrisis. 

De Europese staatshoofden en regeringsleiders pleitten ook voor "regionale ontschepingsplatforms" in derde landen, een voorstel dat tot dusver op weinig enthousiasme kan rekenen in Noord-Afrikaanse landen en op de Balkan. De Commissie heeft het in haar werkdocument eerder over "regionale ontschepingsafspraken" met bereidwillige landen, in nauwe samenwerking met UNHCR en IOM. Er is geen sprake van "detentie" of "kampen", maar van een reeks procedures die een "veilige en georganiseerde ontscheping" garanderen, en een opvolging in overeenstemming met het internationale recht en de mensenrechten.

De werkdocumenten, die de lidstaten woensdag op diplomatiek niveau zullen bespreken, moeten soelaas bieden aan Italië, dat de andere lidstaten almaar meer onder druk zet om migranten over te nemen. Zo verhinderde de populistische regering in Rome een aantal ngo-schepen om geredde migranten aan wal te brengen en dreigt ze ermee ook schepen van de Europese missie Sophia de toegang tot de Italiaanse havens te ontzeggen. 

In een eerste reactie toonde minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini zich niet onder de indruk van de Europese voorstellen. "We vragen geen liefdadigheid", aldus Salvini, die stelde dat "een asielzoeker de Italiaanse belastingbetaler op termijn 40.000 tot 50.000 euro kost". "Wij willen de toestroom stoppen (...) we willen geen geld."

Europarlementslid Hilde Vautmans (Open Vld, ALDE) reageert gematigd positief: "Ik ben heel tevreden met de logistieke en financiële ondersteuning die de EU wil bieden aan de lidstaten en derde landen om de gemaakte afspraken op de top in de praktijk te realiseren, maar de grote olifant in de kamer blijft het vrijblijvende karakter van het akkoord. Daardoor is er nog steeds veel onduidelijkheid of het akkoord daadwerkelijk in de praktijk haalbaar is."

Vautmans is het ermee eens dat dit akkoord voor de noodzakelijke, gedeelde regionale verantwoordelijkheid voor de aanpak van migratie zou kunnen zorgen, "maar doordat het inrichten van gecontroleerde centra op vrijwillige basis zal gebeuren, ziet de EU er zich toe genoodzaakt om over te gaan tot beloningen om die solidariteit te verkrijgen". 

Vanaf woensdag starten de ambassadeurs met het vergaderen over die centra en de mogelijkheid om snel een tijdelijke regeling op te zetten voor aan land brengen van mensen die op zee zijn gered.