"Operatie Zieke Koe": de moord op een hormonenjager die het land al 20 jaar beroert

20 februari 1995. Die dag staat in het geheugen gegrift als de dag dat hormonenjager Karel Van Noppen vermoord werd. Doodgeschoten. Met drie kogels. Een moord die het land in rep en roer zette. De kroniek van een aangekondigde executie ook, want amper een week voor zijn overlijden zei Van Noppen nog: "Als ze me nu niet pakken, dan nooit meer." 

Gedreven. Dat is waarschijnlijk de omschrijving die het beste past bij Karel Van Noppen. Zijn weduwe Mieke Hendrickx liet ooit optekenen in de Gazet Van Antwerpen: "Sommigen noemden hem koppig, ik heb revolutionair altijd een omschrijving gevonden die beter bij hem paste. Wat hij wilde verwezenlijken deed hij niet uit koppigheid, wel uit gedrevenheid."

Op zijn 24e studeert hij af als dierenarts aan de Rijksuniversiteit van Gent, en de daaropvolgende jaren behaalt hij nog eens drie diploma’s, waaronder dat van dierengeneeskundig toezicht op eetwaren. Het zal zijn levenswerk worden: hij bijt zich vast in de strijd tegen de hormonenmaffia.

In 1980 gaat hij aan de slag als keurder in het slachthuis van Turnhout. Bij de oprichting van het IVK – het Instituut voor Veterinaire Keuring – in 1986 is hij meteen kandidaat. Dat instituut moet dieren die geslacht worden onderzoeken en keuren en gezondheidscontroles uitvoeren op het vlees. Een opdracht die Karel Van Noppen op het lijf geschreven is.

Maar al snel ontdekt hij "grove onregelmatigheden". En dat laat hij ook weten. In 1986 al stuurt hij een brief naar de toenmalige staatssecretaris voor Gezondheidszorg Wivina Demeester. De toon is duidelijk: "In zes jaar tijd heb ik heel wat vijanden en weinig vrienden gemaakt in de vleeswereld. Is het voor mezelf en de vleeshandel niet het best dat ik u mijn ontslag als vleeskeurder aanbied?" Van Noppen is de luis in de pels van de hormonenmaffia. Zelf vindt hij regelmatig geld in zijn jaszakken, maar hij geeft alles tot de laatste Belgische frank terug, zo schrijft hij in een brief naar een vriend.

We schrijven intussen 1991 en zoals hij zelf al aangaf: Van Noppen heeft méér vijanden dan vrienden. De eerste dreigementen beginnen. Met zijn gezin trekt hij in 1992 naar Malawi, waar hij instaat voor de rundveeproductie. Maar ook van daar houdt zijn engagement niet op. Hij voelt dat het niet alleen de vleeswereld zelf is die tegenwerkt, maar ook corrupte collega’s en/of bazen. Vanuit Malawi schrijft hij naar de redactie van het tv-programma Panorama: "We worden in de slachthuizen en in de bedrijven vaak door onze collega’s in de rug geschoten. Op hoog niveau zijn er lekken naar het hormoonmilieu en er is duidelijk een politieke onwil om het probleem ernstig aan te pakken." 

Van Noppen en zijn gezin keren terug naar België en de intimidaties escaleren – niet alleen tegen hem, maar ook tegen andere veekeurders. Maar dat houdt hem niet tegen, integendeel. Zo stuurt hij een fax naar een omstreden IVK-keurder: "Ik kom morgen bij u keuren, maar vraag me af of het wel zin heeft. Staat u aan onze kant of aan die van de hormonenmaffia?" In 1994 wordt zijn dochter zelfs van de weg gereden als "laatste waarschuwing”. In een interview na zijn dood getuigt het gezin Van Noppen nog in Gazet Van Antwerpen: “Op den duur werd die dreiging een gewoonte, een realiteit die er alle dagen was zonder dat wij er nog onder leden."

Maar het gaat van kwaad naar erger, zeker wanneer hij beslist om zijn actieterrein naar West-Vlaanderen te verleggen om daar het vleesmilieu uit te mesten. Dat voelt Van Noppen zelf ook, want hij vertelt zijn vrouw: "Als ze me nu niet pakken, dan nooit meer."

De woorden die Van Noppen uitspreekt tegen zijn vrouw, zullen profetisch blijken te zijn. Op 20 februari 1995 vertrekt hij ’s avonds nog naar een buur wiens schaap moet lammeren. Daar, vlak bij zijn huis in Wechelderzande, rijdt hij zijn dood tegemoet. Zijn witte Mercedes wordt klemgereden en hij wordt koelbloedig afgemaakt met drie schoten: in de borst, in de rug en in de nek. Pas om half 10 wordt zijn lichaam ontdekt. Wanneer de speurders zijn gezin op de hoogte brengen, reageert zijn vrouw Mieke Hendrickx verslagen: "Dit konden we elke dag verwachten." De kroniek van een aangekondigde executie, zo wordt zijn dood omschreven. Vermoord om zijn verbeten strijden tegen de hormonenmaffia. Van Noppen wordt vermoord voor zijn idee. Hij wordt amper 42 jaar. 

Bekijk hier het journaalitem van 21 februari 1995 - de dag na de moord. 

Het onderzoek naar de moord start, maar bewijzen zijn er nauwelijks. Of zoals de reporter zei: "Van het verhaal staat enkel de fatale afloop vast."

Er gaat een schokgolf door ons land en Van Noppen groeit al snel uit tot een symbool van verzet. De belangstelling voor de zaak is enorm, dat blijkt ook op zijn begrafenis een week later. Uit protest wordt op die dag ook een eerste vleesloze dinsdag gehouden. 

De ministers in ons land roepen om het luidst dat "de oorlog met de hormonenmaffia begonnen is". Er worden maatregelen genomen om de keurders beter te beschermen en om de hormonenmaffia aan te pakken. En intussen loopt het onderzoek.

Het onderzoek verloopt op z’n zachtst gezegd stroef en zal jaren in beslag nemen, net omdat er nauwelijks bewijzen zijn. Drie hulzen, een vervormde .45-kogel en de afdruk van een Continental-sneeuwband: daar moeten de speurders het mee doen. Wel hebben ze een sterk vermoeden in welke kring ze de moordenaars moeten zoeken: het hormonenmilieu. 

Maar doorgedreven speurwerk op de afdruk van de band en de hulzen levert cruciale informatie op. Ook de velgen die vervangen werden op de auto waarmee de dader reed, is doorslaggevend. Een informant tipt de politie enkele dagen na de moord al de namen van Albert Barrez en Carl De Schutter. De speurders concentreren zich eerst op Barrez. Een aan lager geraakte kermisexploitant uit Blaasveld, bij Willebroek. Op zijn conto stonden wagen- en containerdiefstallen, die vaak mislukten. De politie houdt hem goed in de gaten en arresteert hem op 4 januari 1996, maar pas na maanden ondervraagt de politie hem over de zaak-Van Noppen. Ook Barrez geeft de naam van Carl De Schutter. 

Die laatste zit op dat moment in zijn villa in Sainte-Maxime in Zuid-Frankrijk en waant zich veilig. Ook hij is geen onbekende voor justitie. Hij staat bekend als wapengek, wordt als jonge snaak verdacht van een overval op de wapenhandelaar waar hij toen werkte en later wordt hij veroordeeld omdat hij duizenden wapens in het illegale circuit verspreidde. Op 22 mei 1996 – meer dan een jaar na de moord – wordt hij opgepakt in Frankrijk. 

Maar er zitten ook gaten in het onderzoek. Een tip van de zogenoemde informant X282 blijft maandenlang liggen, nochtans een tip die ook de namen van Barrez en De Schutter omvat. Maar erger nog is de blunder van de Franse speurders. Tijdens een verhoor ondervragen ze hem onder ede als getuige, en niet als verdachte. En dat kan niet. Een fout die verstrekkende gevolgen zal hebben. Een deel van het dossier zal "uitgezuiverd" moeten worden, zodat er geen sprake kan zijn van procedurefouten. 

Barrez bekent uiteindelijk dat hij diegene is die de trekker overhaalde. De hele operatie duurde niet meer dan 90 seconden. Hij had Van Noppen opgewacht, gedaan of hij de weg zocht en geschoten. Nadien belde hij met de boodschap: "'t is gebeurd, "Operatie Zieke Koe" is van de baan". En dat voor 600.000 frank. 

Ook De Schutter werkt in eerste instantie goed mee met de speurders, maar tijdens het latere onderzoek en het proces zal hij verschillende versies ophangen, de speurders bewust manipuleren en dwaalsporen uitzetten. Zijn figuur is cruciaal voor het verdere verloop. Hij is de organisator van de moord en levert de auto en het moordwapen, een Norinco .45. Alleen over de opdracht zelf verschillen de verklaringen van de twee. Volgens Barrez luidde de opdracht: liquideren, volgens De Schutter: intimideren. Op het proces zal De Schutter uiteindelijk zijn kar keren en bevestigen dat Van Noppen wel degelijk geëlimineerd moest worden. 

Op de uitvoerder en organisator van de moord kunnen de speurders dus een naam plakken, maar de opdrachtgever, dat is andere koek. Het onderzoek zit strop. In 1998 verklaart de Turnhoutse procureur Jan Cuypers in Het Belang van Limburg: "Opdrachtgevers laten geen sporen na. Onderzoeken is het natrekken van tips en het elimineren van mogelijke pistes. We zoeken hoofdzakelijk in het vleesmilieu." Er circuleren heel wat namen van verdachten – onder wie een grote naam uit het vleesmilieu en een achterneef van Van Noppen – maar hard maken, kan de politie niet. 

Zowel De Schutter als Barrez duiden elk afzonderlijk Germain Daenen aan als tussenpersoon. De man uit Munsterbilzen heeft een slechte reputatie in het vleesmilieu, zo werd hij onder meer al eens veroordeeld voor hormonen­gebruik in de jaren tachtig en later zette hij ook een fraudecarrousel op. Hij wordt kort na de moord al even gearresteerd. Harde bewijzen zijn er niet, dus ze moeten hem lossen. Tot hij in 2000 opnieuw opgepakt wordt. Maar hij ontkent. 

Wie gaf de uiteindelijke opdracht om Karel Van Noppen uit te schakelen? Dat blijft dé grote vraag voor de speurders. Op 25 mei 2000 lijkt er dan toch schot in de zaak te komen. Alex Vercauteren – een beruchte vleeshandelaar en bikkelharde zakenman – wordt opgepakt op de veemarkt van Ciney. Het is De Schutter die Vercauteren na al die jaren aan de galg praat. De Gazet van Antwerpen kopt: "Mogelijk brein moord Van Noppen opgepakt", De Standaard spreekt van "een doorbraak" en "een verdachte van het eerste uur", Het Nieuwsblad denkt dat "de ontknoping nabij is". Maar ook Vercauteren ontkent in alle talen. Na acht maanden gevangenschap laat Vercauteren in de Gazet Van Antwerpen optekenen: "Ik heb niets te maken met de moord op Karel Van Noppen". 

Na zeven jaar moeten er uiteindelijk vier beschuldigden voor het Antwerpse hof van assisen verschijnen: Albert Barrez als uitvoerder, Carl De Schutter als organisator, Germain Daenen als tussenpersoon en Alex Vercauteren als opdrachtgever. Het dossier in cijfers? 22 kaften, 16.887 bladzijden. Het proces begint op 15 april 2002 en zal onder een ongeziene media-aandacht maar liefst acht weken in beslag nemen. 

De grote vragen van dit proces: wordt het een procedureslag? En wat zal de jury oordelen over Daenen en Vercauteren? Zij blijven ontkennen iets met de moord te maken hebben. 

Zoals voorspeld wordt het inderdaad een procedureslag, juridisch getrouwtrek en gekibbel alom, maar de assisenvoorzitter houdt de touwtjes stevig in handen, al is zijn positie niet altijd onomstreden. Een conversatie tussen advocaat Jan De Man en assisenvoorzitter Van Fraechem over een procedurekwestie (waarbij De Man door de advocaat van de tegenpartij Hans Rieder opgeroepen wordt als getuige) is tekenend voor het verloop: 

                Jan De Man (advocaat van Carl De Schutter): "Dit is een bom                   onder dit proces, zo groot als een huis."

                Edwin Van Fraechem (assisenvoorzitter): "Wees gerust, ik laat                   dit proces niet ontploffen."

Vooral bij de advocaten is het hard tegen harder. In De Standaard wordt het mooi omschreven: "De advocaten van de verdediging nemen vaak ongewild de hoofdrol op: ze worden opgeroepen als getuigen, beschuldigd van meineed, verlieten briesend de zaal." Het wordt inderdaad een procedureslag, waarbij vooral de advocaten van Alex Vercauteren het hard spelen. Een van de tegenadvocaten merkt op een bepaald moment op: "Dit is geen hof van assisen meer in het justitiepaleis, maar in het leugenpaleis." Op den duur draait het op het proces niet zozeer om de feiten, maar meer om de persoonlijkheden en de strijd tussen de advocaten onderling.

De incidenten volgen elkaar op: over het weggezuiverde deel van het dossier dat de advocaten van Vercauteren absoluut willen inkijken, over Hans Rieder – advocaat van Vercauteren – die zelf als getuige opgeroepen wordt (wat een probleem is, want normaal mag je vóór een getuigenis het proces niet in de zaal volgen), over diezelfde Hans Rieder die een advocaat van De Schutter ook oproept als getuige, nog over Hans Rieder die beschuldigd wordt van meineed (het zogenoemde Recollettenlei-incident, waarbij de verklaringen van Rieder en zijn twee secretaressen uiteenlopen), … 

Maar het is vooral Mieke Hendrickx, weduwe van Van Noppen, die een beklijvende indruk nalaat met haar getuigenis. Ze drukt een enorme stempel op het proces: "Ik heb geen minuut, zelfs geen seconde getwijfeld aan de schuld van de vier verdachten."

De advocaten hanteren ook verschillende strategieën voor hun cliënten. Johan Platteau (advocaat van Albert Barrez) benadrukt dat Barrez "berouwvol moordenaar" is. Hij hoopt vooral op een menselijke straf. Jan De Man (advocaat van Carl De Schutter) wil vooral bewijzen dat De Schutter geen gepatenteerde leugenaar is. Daenen blijft ontkennen en zijn advocaten pleiten vooral dat de moord een uit de hand gelopen intimidatie is, en de advocaten van Vercauteren willen vooral twijfel zaaien en benadrukken dat er geen bewijs noch motief te vinden is bij Vercauteren. 

Uiteindelijk is het de volksjury - 8 vrouwen en 4 mannen - die het verdict velt: de vier verdachten zijn schuldig. Albert Barrez, Carl De Schutter en Germain Daenen krijgen 25 jaar, Alex Vercauteren wordt veroordeeld tot levenslang. De assisenvoorzitter eindigt zijn laatste assisenproces met de opmerkelijke woorden: "Wellicht ben ik zoals Karel Van Noppen binnen het IVK, ook een koppigaard binnen de magistratuur. Sommigen hebben mij pijn gedaan, maar die pijn leg ik als rozen neer op het graf van Karel Van Noppen."

En zo valt op 5 juni 2002 het doek over dit bekende proces – het voorlopige doek welteverstaan, want er worden nog verschillende procedures aangespannen. Maar vandaag zijn die procedures allemaal achter de rug. Zowel Albert Barrez, Germain Daenen als Alex Vercauteren zijn zelfs al opnieuw op vrije voeten. Alleen Carl De Schutter zit nog achter de tralies.