Sterauteur Dave Eggers: "Voor Trump is cultuur niet langer belangrijk"

Dave Eggers ziet er wat vermoeid uit. En dan moet hij ook nog dwars door het Amsterdamse Ambassade Hotel om bij de ruimte te komen waar hij kan worden geïnterviewd. Via gangetjes en trappetjes en een deur staan we – Eggers kijkt verbaasd om zich heen – opeens aan de andere kant van het hotel buiten op het Singel. Daar heeft het hotel een stukje verderop nog een pand, en daar zijgt Eggers (48) neer op een bank. "Hoe kom ik straks terug?," vraagt hij, "ik ben al eens in Amsterdam verdwaald." De hotelmedewerker die is meegelopen wijst op de telefoon en zegt welk nummer Eggers moet draaien. "Dan pik ik u hier weer op. Wilt u iets drinken?"

Dave Eggers vraagt om water. Gewoon water. Durft hij niet om koffie te vragen?

Hij legt een krant op de salontafel, een krant die door jongeren in Amsterdam-Noord is gemaakt in Noordjes Schrijflab. Het Schrijflab, voor taalontwikkeling en huiswerkbegeleiding in een creatieve leeromgeving, is onderdeel van het door Eggers opgezette 826 National. De schrijver begon ooit op het adres 826 Valencia in zijn woonplaats San Francisco een bijlescentrum.

"Vanochtend was de afsluiting van een congres van zestien 826 National-organisaties uit elf landen, hier in Amsterdam. Uit Melbourne, Sydney, Italië, Stockholm, Oostenrijk, Londen, Dublin. Elk jaar komen we ergens samen om ideeën te delen. Dit zijn de eerste minuten dat ik vrij ben..."

En hij zucht.

Volgt een minutenlange lofzang op de papieren krant. Dat de kinderen in Noord zo enthousiast waren over de krant die ze zelf hadden gemaakt en volgeschreven. Dat zo'n papieren krant "much more powerful" is dan een website. Dat The New York Times en de Washington Post zo zijn gegroeid sinds Trump het met de waarheid niet zo nauw neemt, dat hij tien jaar geleden eenmalig een 400 pagina's dikke krant maakte, de San Francisco Panorama, gewoon om "all the great things print journalism can still do" te laten zien.

American dream

Dave Eggers is een literaire activist. Hij probeert het leven draaglijker te maken door middel van schrijven. En door eindeloos te praten over kranten, boeken, lesprogramma's. Moe, maar onvermoeibaar zou hij nog minuten doorgegaan zijn – hij was net bezig iets te zeggen over hoe Amerika onder Trump verworden is tot "an autocratic crypto-fascist country" – als hem niet bruusk gevraagd wordt hoe de koffie in Amsterdam smaakt. Want hij is hier ook om te vertellen over zijn jongste boek De monnik van Mokka. Dat gaat over zijn landgenoot Mokhtar Alkhanshali, zoon van immigranten uit Jemen, die de American dream najaagt. Hij wordt, na vallen en opstaan, én koffie-expert én een succesvol importeur van koffie uit zijn door oorlog verscheurde thuisland Jemen.

"Ik had vandaag in het hotel een uitstekende Americano", zegt Eggers. "Veel beter dan de overroasted koffie die je in Amerika krijgt. We praten tegenwoordig over koffie als over wijn, maar de standaard is nog altijd verbrande, bittere koffie."

Hij buigt zich voorover. Indringende blik. "Wist jij dat koffie fruit is?" Dat wist de interviewer niet.

"Mokhtar heeft vaak koffie voor me gebrouwen, gewoon waar ik bij zat. Dan ruik je een verfijnde geur, he's not abusing the beans. En geen melk en suiker! Veel koffie is een parodie op wat een delicate drank kan zijn. Wanneer Mokhtar koffie maakt en je houdt je neus erboven, dan ruik je het fruitachtige dat je ook ruikt bij thee. En als je in koffie niet iets ruikt van fruit dan ruik je eigenlijk geen koffie meer. Heerlijk, die Port of Mokka-koffie van Mokhtar."

Hij ontkent met klem dat hij nu een koffiesnob is. "Verwend, maar geen snob, maar je kunt snel aan goede koffie gewend raken... Ik was net op het platteland in Zweden – mijn schoonmoeder vierde haar tachtigste verjaardag – en daar hadden ze alleen oploskoffie. Dat was echt gruwelijk smerig."

Dan stapt Eggers weer op de activistische trein en vertelt hij lang, heel lang over dat hij het aanmoedigt dat mensen te weten komen waar het voedsel dat ze nuttigen vandaan komt. Hij weet zelf de oorsprong van het vlees dat hij eet, en hij wil er niet pretentieus over doen, maar 'we' zijn dat wel een beetje uit het oog verloren. "Waar komen onze schoenen vandaan? En de melk die we drinken? Je bent echt geen slecht persoon als je koffie koopt in de supermarkt, maar vergeet je lokale koffieverkoper niet. Hij heeft voor jou al een keuze gemaakt door die koffie, uit Rwanda bijvoorbeeld, in te kopen waarvan hij weet dat de boeren daar een eerlijke prijs voor hebben gekregen, dat je ze echt helpt daarmee."

Metafoor

Daar gaat een belangrijk deel van De monnik van Mokka ook over. Al ziet Eggers zijn boek niet als een metafoor voor het leiden van een goed leven of een handleiding daarvoor. Het is meer een hint om goede producten te kiezen, om na te denken over wat je aanschaft. En hij hoopt dus dat dat verder gaat dan koffie. Schetst dan nog even vlug de geschiedenis van koffie, die vele ups en downs kent. Wisten we dat de koffie uit Jemen komt? Nee? Dat het de Nederlanders waren die de eerste koffieplanten stalen?

"Ik had een koffietrauma", zegt hij dan plompverloren. "Op mijn achtste. Ik at altijd vanille-ijsjes en ze gaven me per ongeluk een keer een koffie-ijsje. Ik vond dat vies! Tot mijn 35ste moest ik niets van koffie weten."

Mokhtar, weet Eggers, wist helemaal niets van koffie, hij dronk het amper. Hij wilde studeren, maar nadat hij geld was kwijtgeraakt en zijn laptop was gestolen, werd hij portier van een appartementencomplex. Hij wilde meer zijn en hij dook in de koffie die in het land van zijn ouders een belangrijke rol speelt. Als iemand je vraagt naar de oorsprong van koffie, dan zeg je Java of Brazilië of Ethiopië of Kenia. Maar het is Jemen. De enigen die dat weten zijn de Jemenieten. Maar goed, Mokhtar ging totaal blanco het avontuur aan. Fake it till you make it, zeggen ze in Amerika."

"Hij kwam in Jemen in de oorlog daar vast te zitten, Een angstige tijd, maar eenmaal terug in Amerika was hij veel meer geïnteresseerd om foto's van koffieboeren te laten zien en me over de geschiedenis van koffie te vertellen dan over die oorlog. Hij was zo enthousiast, hij had zichzelf weer helemaal uitgevonden. Daar hou ik van. Hoe zei Goethe dat ook alweer? Be bold and mighty forces will come to your aid."

"Echt, ik hou van die verhalen. The glory of immigration. Dat is die Amerikaanse droom. Kom hiernaartoe en grijp je kans, verander je naam als je wilt en begin opnieuw. En het kan, want dat is dan ook weer dit land: op alles wat je voorstelt krijg je een 'ja'. Weet je, geen land won de laatste vijftig jaar meer Nobelprijzen dan Amerika, en de helft daarvan bestaat uit immigranten. Nou ja, ik ben geloof ik wel aan het kletsen, niet?"

Ja, klopt.

Weg met kunst

Dat alles kan in Amerika, heeft ook een schaduwzijde, zoals Eggers kort geleden aankaartte in The New York Times. In die krant publiceerde hij een artikel over hoe het Witte Huis en zijn beroemde bewoner alle kunst hebben verbannen. Er worden geen concerten meer gegeven, geen dichters uitgenodigd.

"Echt ongelofelijk", zegt Eggers. "Drie weken geleden heeft hij zelfs voorgesteld om het departement of education op te heffen en onder te brengen in het department of workforce of een andere orwelliaanse naam. Echt krankzinnig. Cultuur is niet langer belangrijk, en educatie ook niet."

Daarom is het belangrijk dat Dave Eggers zijn stem laat horen. Vindt Eggers zelf ook: "Geëngageerd? Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid dat als ik iets schrijf, mensen het misschien eerder lezen. Nee, ik heb niets van het Witte Huis gehoord, het interesseert hem echt helemaal niets."

Hij, Trump, zou wellicht toch iets opsteken van De monnik van Mokka.

"Of in ieder geval van de humane, inspirerende gedachte van het boek, dat immigranten een rijkdom kunnen zijn voor een land. Een verbindende factor. Verhalen, zoals die van Mokhtar, hebben we nodig. Dat is onze frisse lucht, dat zijn onze vitaminen, zonder dat our souls suffer. Hoe zei Saul Bellow het? Sometimes you just feel you need a humanity bath. Zonder dat zijn we verloren."