13-jarigen betrokken bij steekpartij in Antwerpen: "Jongeren plegen steeds zwaardere feiten"

Antwerpen, Park Spoor Noord, woensdagavond. Vijf jongeren werken een voorbijkomende man met zijn fiets tegen de grond en ranselen hem af. Wanneer omstanders tussenbeide komen, is het slachtoffer al ernstig gewond. Volgens het parket van Antwerpen hebben de jongeren hem twee keer met een mes in het hoofd gestoken en is zijn schedel gebroken.

Van de vijf verdachten zijn er twee 18 jaar oud, een derde is 17. Wie precies gestoken heeft, is onduidelijk. Maar de eersten om opgepakt te worden, zijn twee 13-jarigen uit de buurt. Eén ervan zou al bekend zijn voor overlast en zwaardere feiten. Volgens De Standaard zou hij voor diefstal en handtassenroof ook doorverwezen zijn naar de jeugdrechter.

Jeugdcel

Jongeren die op 13-jarige leeftijd zware feiten plegen, zijn volgens experts nog steeds een uitzondering. Gelukkig maar, zou je denken. Maar als je navraag doet, hoor je bij advocaten snel dat de leeftijd waarop ze dat doen alsmaar daalt. "Vroeger gingen ze snoep pikken, nu overvallen ze een hotel", verwoordt jeugdadvocate Chantal Van den Bosch het. Zij verdedigt een van de vijf jongeren.

Ook in dit geval zat het gerecht volgens Van den Bosch door de jonge leeftijd van de twee verdachten met de handen in het haar. De twee 13-jarigen zijn donderdag voorgeleid, maar door hun leeftijd en door plaatsgebrek konden ze niet meteen naar een gesloten instelling, waardoor ze een nacht in een politiecel moesten blijven. 

"Zo'n gesloten instelling is in principe pas vanaf 14 jaar", zegt Van den Bosch. "Voor mij kan het ook echt niet dat de twee jongeren een nacht in de cel hebben gezeten. Jongeren moeten wat mij betreft de opvang krijgen die ze nodig hebben. Dit is not done." 

In een recent interview met Humo klaagde ook Roeland Vasseur, substituut-procureur bij de jeugdsectie van de rechtbank van West-Vlaanderen, afdeling Brugge, het fenomeen van jongeren die zware feiten plegen aan. Omdat er te weinig plaatsen in de gesloten instellingen zijn, leidt dat volgens hem vaak tot straffeloosheid. 

"Soms vragen we aan zo'n jongere die iemand verrot heeft geslagen of die geen spijt heeft, en dan merk je geen greintje empathie", stelt Vasseur. "Ik zie ook steeds meer jongeren die zich manifest onwillig opstellen en zich niet willen laten begeleiden." 

Het gevolg van het feit dat het gerecht zware boefjes soms moet laten gaan, is dat die zich volgens hem onaantastbaar voelen. Vasseur: "Die zware jongens lachen de jeugdrechters gewoon in hun gezicht uit." 

Drugs en geld 

Volgens sommigen draagt in Antwerpen ook de specifieke grootstedelijke context ertoe bij dat jongeren sneller in de criminaliteit belanden. Ze zouden moeilijk kunnen weerstaan aan de lokroep van drugs en het snelle geld, ziet Van den Bosch. 

Die context is ook al aangehaald als een deel van de verklaring voor het feit dat jongeren in Antwerpen vaker in de politiecel belanden dan elders. In 2016 viel het 29 keer voor dat een minderjarige in de cel moest overnachten, omdat er in de reguliere jeugdzorg geen plaats was.

Voor de duidelijkheid: een nacht in de cel en een verblijf in een gesloten instelling zijn uitzonderingsmaatregelen voor 13-jarigen. Maar eerder trok het parket van Antwerpen ook al enkele keren aan de alarmbel omdat er in de gesloten instellingen te weinig plaatsen zijn. 

Als de leeftijd waarop jongeren met criminaliteit beginnen daalt, kan het gerecht zich in de toekomst vaker met dit soort toestanden geconfronteerd zien. "Die trend is inderdaad al een paar jaar bezig", zegt Yolanda Nachtegaele, die jaren jeugdrechter in Antwerpen is geweest en nu in Mechelen aan de slag is. "Het is dan ook iets waar men rekening mee moet houden bij de hervorming van het jeugdsanctierecht."

.