Splinterbom Bemba keer terug naar Congo

De terugkeer van Jean-Pierre Bemba in Kinshasa verliep chaotisch. Duizenden supporters stonden hem op te wachten aan de luchthaven van N’Djili. Toen zijn escorte bijna verpletterd werd door de mensensmassa vuurde de politie traangasgranaten af en werd Bemba in allerijl naar het hoofdkwartier van zijn MLC-partij gebracht.

Het waren taferelen die eigenlijk perfect bij Bemba’s levensgeschiedenis passen. In een vorig leven was Jean-Pierre Bemba een gewelddadige rebellenleider en dat is de reden waarom het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC) hem in 2016 veroordeelde tot 18 jaar cel. Tijdens een gewapende interventie in de Centraal Afrikaanse Republiek hadden Bemba’s milities zich in 2002 schuldig gemaakt aan moord, verkrachting en plundering. Maar in juni sprak het ICC Bemba vrij.

Bemba’s onverwachte vrijlating en de daaropvolgende toestemming van het Kabila-regime om naar de Democratische Republiek Congo (DRC) terug te keren, zullen een immense impact hebben op de politieke machtsstrijd en op de verkiezingen die momenteel gepland zijn voor 23 december.

Want hoewel hij meer dan tien jaar afwezig was, is Jean-Pierre Bemba een begrip in de DRC. Hij was bij de verkiezingen van 2006 de enige presidentskandidaat die serieus weerwerk kon bieden tegen Kabila en hij beschikt nog steeds over een stevige machtsbasis in de Evenaarsprovincie en Kinshasa. Niet onbelangrijk: Bemba is miljonair, hij bezat ooit een luchtvaartmaatschappij en mediahuizen en zal zijn miljoenen de volgende maanden goed kunnen gebruiken. Want campagne voeren in het gigantische en moeilijk te bereizen Congo is bijzonder duur.

Troeven

Wel is momenteel onduidelijk hoe hij zijn troeven de komende dagen en weken zal aanwenden. Zijn officiële discours is dat hij met de andere oppositieleiders zal samenzitten om een eenheidskandidaat aan te duiden. Maar hij voegt er dan wel meteen aan toe dat hij zichzelf de beste oppositiekandidaat vindt.

Bemba staat bekend om zijn mega-ego, maar hetzelfde geldt eigenlijk voor zijn collega-opposanten: Félix Tshisekedi – zoon van ‘eeuwige opposant’ Etienne –, Vital Kamerhe – ex-Kabila-medestander en populair in het dichtbevolkte Oosten- en Moïse Katumbi – de eveneens steenrijke ex-provinciegouverneur van Katanga die vrijdag terugkeert uit ballingschap.

Als dit viertal tot een akkoord komt, is de kans zeer groot dat ze de presidentsverkiezingen zullen winnen. Maar, zoals gezegd, hun concurrerende ego’s en machtsambities zouden de harmonie wel eens snel kunnen verknallen.

Vandaar dat nogal wat Congo-watchers denken dat president Kabila de terugkeer van Bemba enkel en alleen toestond om verdeeldheid te zaaien binnen de oppositie. De president lijkt ervan uit te gaan dat Bemba nog steeds een splinterbom is waarmee niet constructief valt samen te werken.

Feit is wel dat ook Kabila met zware politieke dilemma’s kampt. Zo laat hij het het land in twijfel over de vraag of hij opnieuw aan de verkiezingen zal deelnemen? Als hij zich kandidaat stelt zou dat een flagrante schending van de grondwet betekenen en zal er zwaar geweld uitbreken. Het alternatief is dat Kabila een vertrouwensfiguur als opvolger aanstelt: maar op dit vlak heeft het presidentiële kamp het minstens even moeilijk als de oppositie: de president liet zich jarenlang omringen door figuren die eerder bekommerd zijn om persoonlijke macht en winstbejag dan om het belang van de jonge Congolese bevolking waarvan de overgrote meerderheid jong en straatarm is.

Terug naar start

De komst van Bemba lijkt met andere woorden allerminst een zegen te worden voor Congo waar velen met een ‘terug naar de start’-gevoel zitten: meer dan twintig jaar na de val van dictator Mobutu zit het Congolese volk nog steeds opgezadeld met gelijkaardige politieke figuren die vooral geïnteresseerd zijn in de gigantische bodemrijkdommen van het land en allerminst als vernieuwend bestempeld kunnen worden.