Het diplomatiek examen geldt als een van de zwaarste overheidsproeven. Wie het ooit tot ambassadeur wil schoppen, moet van goeden huize zijn. Maar eenmaal het examen gepasseerd, wachtte een carrière als diplomaat die met wat geluk na twintig of dertig jaar leidde tot het ambassadeurschap. Een nieuw koninklijk besluit van 8 juni brengt daar verandering in, meldde Le Soir gisteren. Het bepaalt expliciet dat iemand zonder dat examen toch als diplomaat aan de slag kan in het buitenland. Het wordt zelfs mogelijk dat iemand die geen diplomatieke carrière achter de rug heeft, toch tot ambassadeur benoemd wordt.

‘Dit is een belangrijke koerswijziging’, zegt Jan Wouters, professor internationaal recht aan de KU Leuven. ‘België is een land van carrièrediplomatie. Wie slaagt voor het examen bouwt zijn verwachtingen daarop. Dat verwachtingspatroon wordt doorkruist als de politiek nu mensen zonder diploma zomaar zou kunnen benoemen. Dit is een trendbreuk. Dit zet de deur open voor meer politieke benoemingen.’

Zijn Antwerpse collega David Criekemans (UAntwerpen) deelt die mening. ‘Hierdoor ontstaat zeker een gevaar op politisering. Ik ben bovendien niet overtuigd dat dit de kwaliteit van onze diplomatie ten goede zal komen. We hebben vandaag een diplomatie van heel hoog niveau.’

Beide professoren verwijzen naar het Amerikaanse model waar behalve carrièrediplomaten elke nieuwbakken president ook een aantal ambassadeurs benoemt op cruciale posten.

De diplomaten die vroeger het examen aflegden, voelen zich al bedreigd in hun carrièrekansen. Vroeger waren er aparte examens en was er een strikte scheiding tussen diplomaten, consulaire ambtenaren en attachés voor ontwikkelingssamenwerking. Dat is nu één groep geworden met één examen. Daar komt nu nog bij dat ook ambtenaren, zelfs contractuelen, zonder examen op een post benoemd kunnen worden.

Op maat van één man

Kwatongen beweren dat de nieuwe wetgeving op maat van Dirk Achten is geschreven. Achten is sinds 2008 dé topambtenaar bij Buitenlandse Zaken. Hij zou benoemd worden tot de nieuwe Belgische ambassadeur in Den Haag, een zeer begeerde post. Maar laat voormalig journalist Achten, ex-hoofdredacteur van deze krant, nu net iemand zijn die geen diplomatiek examen heeft afgelegd en er dus ook geen diplomatieke carrière heeft opzitten. Dat nieuwe KB zou een stevigere wettelijke basis kunnen geven aan zijn benoeming.

‘We hebben het gewoon nodig om af en toe mensen, die niet behoren tot de buitencarrière, te benoemen op een buitenlandse post’, reageert Achten. ‘We hebben daar nu duidelijke voorwaarden voor. Vroeger gebeurde dat ook en was de minister daar zeer vrij in. Nu is dat strikt beperkt. En de voorwaarden zijn nog veel strenger voor mensen die ambassadeur willen worden.’

Dat het KB in volle zomer is genomen en gepubliceerd, bestempelt Achten als een ‘ongelukkige timing’. ‘Of ik nu naar Den Haag ga of niet. We hebben die wetgeving sowieso nodig.’