Wen maar beter aan De Vreselijke Vijf, want die gaan nog niet snel weg

De voorbije twee jaar groeit de vrees voor de almacht van die Vreselijke Vijf. De redenen om actie te ondernemen zijn legio. Er moet nieuw onderzoek naar concurrentievervalsing komen. Sommigen beschuldigen de bedrijven van politieke inmenging, anderen wijzen op het gebrek aan diversiteit en de concentratie van rijkdom. De bedrijven zijn vatbaar voor manipulatie uit het buitenland. Ze maken ons verslaafd aan hun producten.

De techreuzen uiten op verschillende manieren hun begrip voor die angsten en beloven eraan tegemoet te komen. De balans opmaken, opruimen, 'morele verantwoordelijkheid' opnemen voor hun rol in de samenleving – het gonst van dit soort termen in een ecosysteem dat zogezegd verteerd wordt door berouw en uit is op eerherstel.

Toch klopt er iets niet in alle heisa over de zogenaamde techlash: de techreuzen voelen er amper iets van in hun financiële resultaten. In de voorbije twee weken rapporteerden ze alle vijf resultaten die alleen maar goed nieuws bevatten voor de investeerders. Amazon, dat aandeelhouders al een eeuwigheid voorhoudt dat ze groei maar geen winst mogen verwachten, meldde een recordwinst. Microsoft en Alphabet, de moederholding van Google, overtroffen vlot de analistenverwachtingen op Wall Street. Dat deed dinsdag ook Apple: als de aandelen daardoor in waarde stijgen, kan het het eerste bedrijf worden met een marktwaarde van meer dan een biljoen dollar (860 miljard euro).

Greep behouden

Maar wat dan met Facebook, dat investeerders waarschuwde voor lagere groeicijfers en hogere kosten en daardoor in één dag ruim 100 miljard euro verloor op de markten? Op bizarre wijze onderstreepten de problemen van het sociale netwerk alleen maar zijn dominantie. Zelfs na de crash van de aandelen bleef Facebook het vijfde meest waardevolle bedrijf op de Amerikaanse markten, nog voor het investeringsfonds Berkshire Hathaway. Amper iemand eist het ontslag van zijn CEO, wat bij andere bedrijven in gelijksoortige omstandigheden zeker zou gebeuren. De reden is dat het bedrijf niets meldde dat de langetermijnverwachtingen van experts tegensprak. Zowat iedereen die Facebook van nabij volgt, gaat ervan uit dat het zijn greep op de cultuur en de advertentiesector in de nabije toekomst zal behouden.

“Dit is een van de meest winstgevende businessmodellen die ik ooit gezien heb, en dat is niet veranderd”, zegt Mark Mahaney, analist bij RBC Capital. Volgens hem is het aandeel Facebook “misschien wel het aantrekkelijkst geprijsde effect in de technologie”.

De resultatenrekeningen van de vijf vertellen een duidelijk verhaal. Ondanks de publieke verontwaardiging vergroten ze hun greep op ons leven, en voelen ze amper het effect van de krachten die hen zogezegd belagen, zoals regelgeving en apathie. Als de vijf al concurrentie voelen, dan komt die meestal van andere leden van de groep: de ene mag wat marktaandeel van de andere afsnoepen, maar dat wijzigt niets aan de algehele dynamiek binnen de technologiesector.

Hoe komt dat? Als je hun rapporten uitpluist, bots je op krachtige motoren die de bedrijven aan de top houden.

Software slorpt de wereld wel degelijk op

Nachtmerrie

Toen het nog een e-commercebedrijf was, had Amazon één aanhoudende kopzorg: zou het ooit veel winst maken? Al meer dan twintig jaar breidt het bedrijf systematisch zijn capaciteit uit om alsmaar sneller een alsmaar grotere hoeveelheid producten te bezorgen. Dat vergt enorm grote investeringen: ook al groeide zijn omzet jaar op jaar als gek, toch moest Amazon zijn inkomsten steeds aanwenden voor verdere expansie.

Drie jaar geleden begon Amazon kleine maar consequente winst te melden. In het voorbije jaar groeide die winst aan, tot ze nu een omvang bereikt die zelfs voor de techindustrie uitzonderlijk is. In het kwartaal dat eindigde in juni boekte Amazon 2,1 miljard euro winst. Dat is slechts de helft van de winst van Facebook, maar het is wel echt geld.

Waar verdiende Amazon al dat extra geld? Op dezelfde plek waar de techindustrie altijd winst boekt: software. De meeste mensen mogen Amazon dan beschouwen als een plek om toiletpapier te kopen, toch haalt het het grootste deel van zijn winst uit zijn clouddienstentak, Amazon Web Services, waarmee bedrijven hun data op de servers van Amazon kunnen bewaren. Een andere nieuwe bron van inkomsten is de reclametak, die bedrijven doet betalen voor het plaatsen van advertenties op de website van Amazon.

Voor rivaliserende retailers is dat nieuwe verdienmodel van Amazon een nachtmerrie. Door winst uit zijn softwareactiviteiten door te sluizen naar zijn retailtak kan Amazon in een duizelingwekkend tempo zijn winkel blijven uitbreiden.

“Door die activiteiten met enorme winstmarges kan Amazon zijn hele winkel met bijna geen winstmarge draaiende houden. Op die manier wordt het nagenoeg onmogelijk voor spelers die alleen met commerce bezig zijn om de concurrentie aan te gaan”, zegt Youssef Squali, analist bij de firma Sun Trust Robinson Humphrey.

Boetes

Maar niet alleen Amazon profiteer van de these van durfkapitalist Marc Andreessen dat software de wereld aan het opslorpen is. Ook de stijgende inkomsten van Microsoft hangen nauw samen met zijn cloud-activiteiten, net zoals de softwarediensten van Apple – de verkoop van apps en muziek, cloudopslag en Apple Pay – de snelst groeiende onderdelen van het bedrijf zijn.

De Europese Unie gaf Facebook onlangs een boete van 4,4 miljard euro omdat het misbruik had gemaakt van zijn softwaremonopolie. Vorig jaar had het al eens een boete van 2,3 miljard euro gekregen wegens misbruik van zijn zoekmonopolie. (Google gaat tegen beide uitspraken in beroep.) Apple ging vorig jaar akkoord om 13,8 miljard euro aan belastingachterstallen terug te betalen aan de Europese Unie vanwege zijn handige belastingdeal met de Republiek Ierland. (Het geld blijft op een geblokkeerde rekening staan zolang het beroep van Ierland loopt. Apple spreekt tegen dat het iets fout heeft gedaan.)

Facebook, dat zich voor het Amerikaans en het Europees Parlement moest verantwoorden  wegens inmenging in de politiek, hangt strengere regels en boetes boven het hoofd wegens schending van de privacy.

Toch voelde Big Tech amper iets van dat verstrengde toezicht. Google betaalde zijn boete en meldde daarna doodleuk 2,8 miljard euro kwartaalwinst. Google noch Facebook had last van de strengere Europese privacyregels, de General Data Protection Regulation. In Europa verloor Facebook amper een miljoen gebruikers (van de 367 miljoen die minstens elke maand Facebook gebruiken). Beide bedrijven waarschuwden dat de wet in de toekomst een groter effect kan hebben, maar volgens analisten zullen Google en Facebook juist profiteren van de wet omdat de kosten om eraan te voldoen kleinere rivalen noodlottig kunnen worden.

De mogelijkheid bestaat ook dat de reguleringsijver zal afnemen. Google-watchers zeggen dat het opvallend was dat de Amerikaanse president Trump via Twitter kritiek op de Europese boete uitte, waaruit misschien wel blijkt dat de Amerikaanse regelgevers nooit zo ver zullen gaan. (Al is natuurlijk nooit helemaal duidelijk hoe we die presidentiële tweets moeten interpreteren.)

Groene velden

Of kijk naar de dynamiek van de digitale reclamewereld, die gedomineerd wordt door Google en Facebook en die volop op de korrel wordt genomen door pleitbezorgers van eerlijke concurrentie. Amazons groeiende reclametak vormt een bedreiging voor zowel Google als Facebook – wat aangeeft dat de advertentie-economie competitiever wordt, ook zonder hulp van de overheid. “De vrees bestond dat advertising een duopolie zou worden van Google en Facebook”, zegt Mahaney. “Nu wordt het dus een triopolie. Maar als je je zorgen maakte over dat duopolie, heb je vast iets van: 'Kon die derde speler dan niet iemand anders dan Amazon zijn?'”

Tot slot zijn er wat Mahaney de 'groene velden' noemt: de bijna eindeloze mogelijkheden die de Vijf hebben om alsmaar meer geld te verdienen met diverse onderdelen van hun bedrijf. Facebook zag zijn kernactiviteit, zijn sociaal netwerk, slabakken, maar andere onderdelen – waaronder Instagram, Facebook Messenger en WhatsApp – groeien nog steeds erg snel, en het bedrijf is er nog maar net geld mee aan het verdienen.

Google heeft iets gelijksoortigs met YouTube, dat net zoals Facebook zal profiteren van de miljarden voor tv-reclame die de komende jaar naar het internet zullen verschuiven.

En dat is nog maar op de korte termijn. De resultatenrekeningen tonen aan dat alle vijf zwaar investeren in de technologie die de toekomst zal beheersen, zoals artificial intelligence en stemtechnologie voor zelfrijdende auto's.

“Wat deze bedrijven onderscheidt van andere megabedrijven en ze aan de absolute top zal houden, is hun bereidheid om zichzelf te heruitvinden”, zegt Squali. “Ze beschouwen zichzelf als laboratoria voor nieuwe ideeën, en ze zijn niet bang om iets wat vandaag werkt te vernielen om de langetermijndingen nog beter voor hen te maken.”

Met andere woorden: wen maar aan De Vreselijke Vijf. Die gaan nog niet snel weg.