"De regering versterkt politieke benoemingen"

Op 19 juli werd het diplomatiek examen afgeschaft. Worden na de Kamer met enkel partijvertegenwoordigers nu ook de diplomatieke vertegenwoordigingen herleid tot een partijpolitieke vazallenstatus?  ‘Ambassadeur van Zijne Majesteit de Koning’: het klinkt archaïsch, maar het is formeel nog altijd een correcte benaming, trouwens net als het oubollige ‘Landsverdediging’. De werkelijkheid is gelukkig helemaal anders.

Met deze nieuwe wet verlaat men echter een vertrouwde procedure waardoor het statuut van diplomaat veel van zijn aanzien zal verliezen. Tegelijk is het duidelijk dat ook personen die geen diplomatiek examen aflegden, geschikt kunnen zijn voor de functie van ambassadeur.

In de VS is dat zelfs voor een belangrijke minderheid al het geval. In België echter, waar de particratie van de ‘volksvertegenwoordigers’ reeds voor ‘partijvertegenwoordigers’ zorgde, is deze nieuwe wet niet zonder gevaar voor het algemeen belang. En er zit, hoe kan het ook anders, een communautaire angel aan.

Laten we even de realiteit schetsen aan de hand van een concreet voorbeeld. Begin 2000 stond Europa op zijn achterste poten: in Oostenrijk hadden de christendemocraten het aangedurfd om een regering te vormen met de rechts-populistische FPÖ van Haider. In België schoot buitenlandminister Louis Michel (MR) in een kramp en bestempelde de Oostenrijkse bevolking zonder onderscheid als nazi’s. Méér zelfs, hij raadde de Belgen af om op vakantie te gaan naar Oostenrijk. Voor een land met een belangrijke toeristenindustrie was dat geen kleinigheid.

Defensieminister Anderé Flahaut (PS) aarzelde niet om de militairen die in Oostenrijk een programma ‘Adventurous training’ afwerkten op staande voet terug te roepen. Het gevaar op contaminatie was blijkbaar imminent. … ... Tot Vlaams minister-president Patrick Dewael Flahaut publiek opriep om te stoppen met zijn spelletje 'Oostenrijkers pesten'. Dat werd meteen de meest gelezen quote in de Oostenrijkse kranten!

Dat op de Belgische ambassade te Wenen deze reacties als ’overtrokken’ werden bestempeld, is een understatement. Pogingen om de situatie objectief te schetsen werden beantwoord met de vriendelijke aanbeveling om zich gedeisd te houden … want deze reacties waren vooral voor binnenlands gebruik bedoeld (lees tégen de Vlaamse rechtse extremisten en separatisten). De ambassadeur werd naar Brussel geroepen ‘voor overleg’ maar kreeg wel de opdracht om eerst ‘zijn’ voorzitter, Elio Di Rupo een bezoekje te brengen…

Met dit voorbeeld willen we enkel aangeven dat de partijpolitieke invloed al heel lang aan de gang is. Maar het diplomatiek examen was toch wel de conditio sine qua non, een drempel voor elke toekomstige ambassadeur.

Negeren dat ook de diplomatie onderhevig is aan communautaire gevoeligheden helpt niet. Er was ooit het incident met de Nederlandstalige ambassadeur in Congo-Brazzaville. Daarover schreven we een artikel (juli 2013) dat eindigde met volgende paragraaf:

“Dat zijn alvast twee redenen waarom politieke partijen zoveel belang hechten aan “een betrouwbare partijgenoot” terwijl het inhoudelijk werk van de diplomaten hen veel minder interesseert. Er zijn blijkbaar belangrijker dingen: Vlaanderen in het buitenland bekladden, electoraal populisme en ambassadeursposten verdelen. Is dat het voorbeeldig departement waar sommigen zo euforisch over doen? Ambassadeurs, symbolen van partijpolitieke bekrompenheid?”

Toen premier Jean-Luc Dehaene besliste om een diplomatieke post te openen in Ljubljana, Slovenië en de ambassadeur in Wenen niet langer geaccrediteerd was voor Slovenië, kwam het tot een spitse woordenwisseling. De ambassadeur uit Wenen gaf JLD te kennen ‘dat een exclusieve ambassadeur zich zou vervelen in Ljubljana’. Waarop JLD antwoordde: ‘Meneer de ambassadeur voor die prijs moet een ambassadeur zich kunnen vervelen’. Commentaar overbodig

We mogen desondanks niet te pessimistisch zijn. In de huidige situatie is de kennis van de ambassadeurs (en diplomaten) een belangrijke buffer tegen partijpolitieke inmenging en voor een grote meerderheid – dat is alvast mijn ervaring met vijf ambassadeurs en andere diplomaten – volstaat hun kennis om partijpolitieke kuiperijen te kunnen overstijgen. Precies daarom zijn ze een doorn in het oog van kortzichtige partijleiders.

Dat politieke partijen belang hebben bij een ambassadeur die de partij schatplichtig is, valt moeilijk te ontkennen.Toch gaat het niet altijd om ‘de partij’ maar dikwijls om een vertrouweling op wie de partijvoorzitter/minister/toppoliticus kan rekenen.

Dat kan gaan over een vriendendienst, zoals in het geval van sp.a-voorzitter ‘Steve’ Stevaert. Het is een publiek geheim dat hij persoonlijk de ambassadeur voor Cuba koos waar hij dan uiteraard ook een graag geziene gast was. Dat had niets te maken met de buitenlandse politiek. Net zo min als de Belgische ambassadeur in Parijs die wel zware kritiek te verduren kreeg van toenmalig buitenlandminister Karel De Gucht, maar tegelijk een goede gastheer was tijdens de regelmatige bezoeken van Elio di Rupo.

Met de aanduiding van ambassadeurs die geen ‘diplomaat’ zijn maar (eventueel verdienstelijke) vrienden van partijvoorzitters (zoals ze in de VS ‘goede vrienden’ of ’sponsors’ zijn van verkozen president) zet België een nieuwe stap in de richting van een partijpolitieke invulling van ons buitenlands beleid.

Het lijkt erop dat de partijhoofdkwartieren tot het besef gekomen zijn dat een diplomaat niet meer belangrijk is voor onze internationale relaties. Nu ook vakministers zelf hun ’Europese collega’s regelmatig ontmoeten, denken ze de diepere kennis van de bilaterale ambassadeurs te kunnen missen.

Ze beseffen niet dat ze daarmee de kloof tussen de ‘politique politicienne’ en de respectievelijke bevolkingen nog verdiepen. Hooguit een foto in gezelschap van de Rode Duivels volstaat. Hiermee bewijzen we zelf onze irrelevantie.