Onderzoek werpt nieuw licht op ontstaan van autisme

Over de oorzaken van autisme tast de medische wetenschap nog in het duister. Onderzoekers van de universiteit van Virginia hebben aan de hand van testen op muizen gezien dat het afweersysteem van de moeder een belangrijke rol speelt. Bij muizen probeerden ze autisme na te bootsen  door een extreme ontstekingsreactie bij de zwangere moedermuizen op te wekken. Dat lukte bij een aantal muizen niet. Het bleek dat die muizen over andere darmbacteriën beschikten dan de andere muizen. Met andere woorden, hun darmflora beschermde hun afstammelingen tegen neurologische ontwikkelingsstoornissen die wellicht tot autisme leiden.

Tijdens de experimenten merkten de onderzoekers dat een bepaald eiwit opvallend hoog aanwezig was bij de moedermuizen. Dit eiwit is een boodschapper die het afweersysteem als het ware aanspoort om nog meer te reageren, wat leidt tot een overreactie: een ontsporing of ziekte. Deze boodschapper, IL-17a genaamd, speelt overigens ook een rol bij chronische ontstekingen als MS, reumatoïde artritis en de huidziekte psoriasis.

Onderzoeksleider John Luken vermoedt dat de aanwezigheid van dit eiwit bij een zwangere vrouw een aanwijzing kan zijn voor autisme bij het kind, een ziektemerker.  

Ook bij ons zijn vorsers al jaren bezig met onderzoek van de darmflora. Eén van hen is professor Marie Joossens van de KULeuven en de UGent. “Dit is een belangwekkend onderzoek. Het is de eerste keer dat wordt aangetoond dat de darmflora het afweersysteem van de moeder stuurt en zo mee de kans op autisme bepaalt. Het gaat natuurlijk over muizenmodellen, maar toch, het is een belangrijke stap.”

“Het baanbrekende is dus dat de onderzoekers hebben aangetoond  dat de darmbacteriën bepalen hoe het afweersysteem van de moeder reageert op ontstekingen. Die bacteriën van de moeder zijn niet de oorzaak, maar ze hebben wel de touwtjes in handen in dit proces.”

Kunnen we dan ons afweersysteem en onze darmbacteriën bijsturen als er een groter risico is voor autisme?

Professor Joossens wijst op de complexiteit van onze darmflora. Ze vergelijkt die met een stad waar iedereen een rol speelt. In principe kan je die darmflora wel bijsturen, maar dan moet je ook weten in welke richting en hoe. “We doen volop succesvolle studies met fecale transplantaties, het transplanteren van de darminhoud. Dat is een veelbelovende maar experimentele behandeling, maar er zijn ook al ernstige nevenwerkingen beschreven. En voor probiotica, waarbij zogenaamde ‘goede bacteriën’ worden toegediend, verwachten we dat ze weinig soelaas brengen bij dit soort complexe aandoeningen.”

Hoe zit het dan met de ziektemerker IL-17a, kan je op basis van die merker voorspellen of er een overreactie  is van het afweersysteem  die kan leiden tot autisme bij het kind?

Ook dit is nog veel te vroeg om te zeggen, meent Marie Joossens, "De resultaten van een onderzoek bij muizen kun je helaas niet zomaar overdragen naar de mens.  Het onderzoek is bovendien gedaan op een beperkt aantal muizen, dat is deontologisch verplicht. Voorlopig moeten we dus zeggen: het is een belangrijke eerste stap. ”

Een indirect gevolg van dit onderzoek is dat het de kritiek op vaccins ontzenuwt. Tegenstanders van vaccins beweren namelijk dat die tot autisme kunnen leiden omdat ze toxische stoffen zouden bevatten voor de bewaring. Voor onderzoeksleider John Luken snijdt dit geen hout. Voor hem is het duidelijk dat we de oorzaken voor autisme veel vroeger moeten zoeken, namelijk tijdens de zwangerschap en bij het afweersysteem van de moeder.