Zo staat de VS plots weer op een gevaarlijk kantelpunt
Bart Eeckhout is commentator bij De Morgen.
"Black bodies swinging in the southern breeze/ Strange fruit hanging from the poplar trees." Ook 77 jaar nadat Billie Holiday van 'Strange Fruit' een onverwoestbare klassieker maakte, blijft het lied nazinderen als bittere aanklacht tegen moorddadig racisme. Het blijft, helaas, ook een actuele aanklacht. Er hangen dan wel geen gelynchte lichamen van zwarten meer aan de bomen in de VS, het etnisch geïnspireerde geweld steekt er weer helemaal zijn vreselijke kop op.
Sinds de moordpartij op politiemannen in Dallas komt dat geweld nu ook van weerszijden. De door de politie gedode dader heeft verklaard dat hij specifiek blanke politiemannen wou treffen. Het is geen excuus, want er is geen excuus voor het gruwelijk laf afknallen van agenten. Maar het moest er wel een keer van komen, dat een gewapende gek het recht in eigen handen zou nemen na zoveel eerder dodelijk en vaak straffeloos politiegeweld tegen zwarte jongemannen.
Het moest er een keer van komen, dat een gewapende gek het recht in eigen handen zou nemen na zoveel eerder dodelijk en vaak straffeloos politiegeweld tegen zwarte jongemannen
Natuurlijk blijft het presidentschap van Barack Obama een triomf van gelijke kansen. Het blijft een bewijs dat de Verenigde Staten, meer dan menig Europese democratie, een samenleving is waar talent kan bovendrijven, ongeacht afkomst en kleur.
Maar er is ook die andere, bittere en tegengestelde les die de Amerikanen over zichzelf leren, nu het einde van het tijdperk-Obama nadert. De verkiezing en herverkiezing van een zwarte president heeft in de VS een lang toegedekte beerput van onverwerkt racisme geopend. Het is begonnen met het betwisten van het recht van Obama om president te mogen worden. Plots schoten haatzenders en haatblogs als giftige paddestoelen uit de grond, met uitdijende echo's tot in het hart van de politiek.
En het is verder gegaan, met het goedpraten en steunen van herhaaldelijk en dodelijk politiegeweld. Hoe ver die racial profiling wel uit de bocht is gegaan, werd nog maar deze week duidelijk bij de gefilmde executie - is er een ander woord voor? - van een zwarte en ongewapende autobestuurder.
En nu is dus die onverschoonbare reactie die minstens vijf agenten het leven heeft gekost.
Zo staat de VS plots weer op een gevaarlijk kantelpunt. In zijn opruiende mobilisatie schuwt presidentskandidaat Donald Trump de xenofobe taal niet. Trump maakt deel uit van een trendje. Migratiebewegingen, gevoelens van achteruitgang hebben grote groepen vatbaar gemaakt voor xenofobe of racistische simplismen, ook in Europa.
De vrijheid van meningsuiting staat aan de kant van Trump, maar de escalatie van etnisch gekleurd geweld bewijst dat je gemeenschappen niet straffeloos tegen elkaar opzet. Ook wij in Europa kijken maar beter goed naar de kwestie die zich nu urgent in de VS stelt: hoe krijg je die geest weer in de fles?