Trump tegen de rest: "Wie zaken doet met Iran, kan geen zaken doen met de Verenigde Staten"
De economische sancties van Amerika tegen Iran zijn sinds dinsdag weer van kracht. De twee landen, die al veertig jaar als vijanden tegenover elkaar staan, zijn terug bij af. Tegelijk waarschuwt president Trump Europa en de rest van de wereld.
Na 2015 was er een periode van relatieve ontspanning toen president Barack Obama de strafmaatregelen ophief in ruil voor een nucleair akkoord. Maar zijn opvolger Donald Trump zet nu weer de verhoudingen op scherp. Hij waarschuwt zelfs de rest van de wereld hem niet voor de voeten te lopen in de hernieuwde confrontatie met de Iraanse ayatollahs.
"Iedereen die zaken doet met Iran, kan NIET zaken doen met de Verenigde Staten", tweette de Amerikaanse president dinsdagochtend. De waarschuwing was bedoeld voor alle landen die handel willen blijven drijven met Iran, en dat zijn er nogal wat: de lidstaten van de Europese Unie, China, Rusland, India en Turkije.
Trump gaat er dus vol in: het is niet alleen Trump versus het islamitische regime in Teheran maar ook Trump versus ‘iedereen’. Het zal van alle betrokkenen heel wat stuurmanskunst vragen om te voorkomen dat het conflict uit de hand loopt.
Twitter bericht wordt geladen...
Bankschroef
Dat de Amerikaanse president zo hoog inzet, is een logisch uitvloeisel van zijn Iran-strategie. Hij heeft de VS in mei teruggetrokken uit het nucleaire akkoord dat Obama, de EU, China en Rusland drie jaar geleden na uiterst moeizame onderhandelingen met Teheran sloten.
Het akkoord biedt volgens Trump te veel ruimte aan de Iraniërs om na 2030 alsnog kernwapens te ontwikkelen. Die mogelijkheid moet definitief worden uitgesloten. Bovendien moet de republiek een einde maken aan zijn programma om de Iraans-sjiitische invloedssfeer te versterken in Syrië, Libanon, Gaza en Jemen. Trump wil dat allemaal regelen in een nieuwe, alomvattende overeenkomst en die wil hij afdwingen door het Iraanse regime in de bankschroef te zetten. De economische sancties zijn daarvoor cruciaal. Zij mogen niet worden doorkruist door anderen, want ze zijn Trumps voornaamste pressiemiddel. Vandaar zijn dreigende dinsdagochtendtweet.
Voer de sancties opnieuw in en het gevaar bestaat dat het Iraanse regime weer met volle kracht gaat streven naar kernwapens
Europa, Rusland en China willen echter het akkoord uit 2015 in stand houden. Daartoe is het essentieel, denken zij, dat men zaken blijft doen met Iran, want de hervatting van de economische samenwerking was destijds de belangrijkste reden voor het land om akkoord te gaan met beperkingen op zijn nucleaire programma. Neem dit lokaas weg door de sancties opnieuw in te voeren en het gevaar bestaat dat het Iraanse regime dan weer met volle kracht gaat streven naar kernwapens, zo is de angst.
Amerikaanse santies
Europa is er dan ook veel aan gelegen de handel met Iran intact te houden. Het heeft een oude wet uit de kast gehaald die moet garanderen dat Europese bedrijven gewoon zaken kunnen blijven doen met de Iraniërs. Dit ‘blokkadestatuut’ verbiedt deze ondernemingen zich te houden aan de Amerikaanse sancties. Als ze getroffen worden door Amerikaanse represailles, dan mogen zij in de EU naar de rechter stappen om een schadevergoeding van de VS eisen.
EU-functionarissen zeggen te hopen dat het statuut de Amerikanen zal afschrikken. Ze wijzen erop dat die in het verleden ook geen actie ondernamen tegen Europeanen die tegen de Amerikaanse wil handel bleven drijven met Cuba. Maar dat was vóór Trump. Veel Europese ondernemingen hebben al gezegd het zekere voor het onzekere te nemen en zich terug te trekken uit Iran om niet te worden vermalen tussen de Amerikaanse en Europese regeringen. Het Duitse Daimler, fabrikant van onder meer Mercedes-auto’s, besloot maandag zijn activiteiten in Iran op te schorten. Het wil elk risico vermijden dat zijn export naar de veel grotere Amerikaanse markt in gevaar komt.
Hezbollah
Onzeker is hoe deze krachtmeting tussen Trump en Brussel gaat aflopen. Beide partijen zijn het fundamenteel oneens over Iran. Pikant daarbij is het dat Europa nu feitelijk tegenover Amerika staat aan de kant van Iran, een land dat steun geeft aan de Syrische dictator Assad en aan een terreurorganisatie als Hezbollah. EU-Buitenlandchef Mogherini begrijpt dat die steun een probleem is, maar dat moet volgens haar apart worden behandeld van het kernwapendossier.
De EU is overigens niet de enige die kan gaan botsen met Trump. Dat geldt ook voor China, India, Japan en Turkije. Zij hebben al laten weten te afhankelijk te zijn van Iraanse olie om zich zomaar neer te leggen bij het importverbod dat Trump in november zal afkondigen als tweede deel van zijn sanctiepakket.