Een beschaafd antwoord op het ggo-debat

De jongste week spreken vertegenwoordigers van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) de groene beweging vrij direct aan over het ggo-debat. Voelen wij ons aangesproken om mee na te denken over een mondiaal landbouwsysteem dat duurzaam en rechtvaardig is en dat voldoende veerkrachtig is om te reageren op de klimaatverandering? Ja. Voelen wij ons aangesproken door de vermoeiende retoriek over wat de groene houding is in deze discussie? Nee, helemaal niet. Volgens ons is ggo-landbouw gewoon niet de beste strategie om de klimaatuitdaging aan te gaan. Maakt ons dat onwetenschappelijk, antitechnologisch, irrationeel of romantisch? Nee, helemaal niet.

Een vergelijking. Wij zijn tegen de uitbreiding van de Brusselse ring als antwoord op het mobiliteitsprobleem. Mensen die wel pleiten voor een uitbreiding zien het probleem als een gebrek aan doorstroming van auto’s. De oplossing? Het uitbreiden van de wegcapaciteit. Het is volgens ons beter, effectiever en duurzamer om het openbaar vervoer uit te bouwen, de fietsverbindingen te versterken en het aantal autoverplaatsingen te verminderen. Zijn wij daarom tegen technologie? Neen, we verkiezen een andere technologie: de fiets. Zijn wij onwetenschappelijk of irrationeel? Je kunt wetenschappelijk berekenen hoe de verkeersstromen lopen in ons alternatief. 

Ten gronde denken wij dat je een probleem niet fundamenteel aanpakt vanuit dezelfde rationaliteit die het veroorzaakt heeft. We zijn niet minder rationeel, we pleiten voor een andere rationaliteit. En op landbouwgebied denken wij dat een agro-ecologische benadering beter is.

Framing

Sinds de uitspraak van het Europees Hof van Justitie, dat de nieuwe gentechnieken catalogeert onder de bestaande ggo-wetgeving, gaat het om de framing. Het beeld gaat ongeveer als volgt: de ene kant (het VIB) is wetenschappelijk en de andere (de groenen) is ideologisch. De ene kant is rationeel en op vooruitgang gericht, de andere kant is romantisch en wil terug naar een of andere ‘zuiverheid’. De ene kant wil pragmatische oplossingen, de andere is dogmatisch. Nu de klimaaturgentie hoog is, wordt het tijd dat de groenen eindelijk inzien hoe fout ze bezig zijn.

De urgentie van de klimaatuitdaging is inderdaad bijzonder groot. En dus is het heel belangrijk om systemisch na te denken over welk type landbouwsysteem het meest geschikt is om op een duurzame, rechtvaardige, democratische en ook klimaatresistente wijze onze planeet van voedsel te voorzien. Er is de route van een meer industrieel landbouwsysteem met daarin ggo’s. Er is de route van de agro-ecologie. Die laatste is volgens ons de betere.

De droogte van de voorbije weken toonde het al aan. Heel wat ecologische tuinen zijn beter bestand tegen de hittegolf. Boer Delhaye in Westouter kiest voor agroforestry en zet zijn gewassen deels onder bomen die hij plantte. Resultaat: minder last met de droogte. Geen romantiek. Gewoon gezond verstand. 

Je kunt de weerstand (schijnbaar) verhogen door op het niveau van de plant een (gen)aanpassing te doen. Of je kunt proberen in de eerste plaats de organische bodemkwaliteit te herstellen, de biodiversiteit te versterken op basis van lokale kennis en soorten, in handen van boeren en niet van grote bedrijven. 

De tweede weg van de agro-ecologie biedt betere perspectieven voor het beoogde doel. Is die keuze on- of antiwetenschappelijk? Nee, het is gewoon andere wetenschap. Is die irrationeel? Nee, integendeel, het is een vorm van gezond verstand.

Machtsconcentratie

We hebben nood aan een systemische kijk. Technologie is nooit neutraal en doet zich altijd voor in een welbepaalde ideologische context en een ruimere machtsstructuur. Zo is er het debat over monopolievormen en economische belangen. Dat is geen vervelende marginale discussie. Ze is essentieel. Kijk naar het energiedebat. Het is makkelijker een windmodel coöperatief te laten beheren door burgers dan een kerncentrale. Dat heeft met de aard van de technologie te maken.

Een keuze voor een ggo-landbouw zit uiteindelijk in een welbepaalde structuur van kennisverwerving, een welbepaald model van innovatie en een welbepaalde economische structuur. In die structuur kom je sneller uit bij monocultuur en machtsconcentratie. Een keuze voor een agro-ecologische landbouw, zoals IPES-Food van professor Olivier De Schutter voorstaat, geeft meer kansen op goede opbrengsten, efficiënt grondstoffengebruik, het vasthouden van koolstof in de bodem, het herstellen van uitgeputte gronden en ook op het inschakelen van de landbouw als een antwoord op klimaatverandering. Die keuze is niet irrationeel, het is een uiting van een andere rationaliteit.

Wij zijn er absoluut van overtuigd dat we de klimaatuitdaging zeer ernstig moeten nemen en dat we diepgaande maatschappelijke veranderingen moeten doorvoeren. Als groenen gaan wij die vraag niet uit de weg, integendeel. Alleen denken wij dat ggo-technologie niet de oplossing biedt op het voedselvraagstuk. Daarom zijn wij niet onwetenschappelijk of romantisch. 

We kijken uit naar een artikelenreeks in De Morgen waarin uitgebreid wordt ingegaan op de kansen en uitdagingen van een agro-ecologische benadering. In het kader van een beschaafd debat zou zo’n reeks alleen maar verrijkend zijn, of niet?