Wie een ambt als notaris overweegt, moet eerst rechten studeren, daarna een jaar Notariaat bijdoen, en vervolgens zo hoog mogelijk eindigen op een vergelijkend examen. Er doen telkens veel meer kandidaten mee dan er vacatures zijn.

“Dat vergelijkend examen test vandaag vooral de juridische kennis”, zegt notaris Christophe Blindeman van de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat. “Maar de voorbije jaren is gebleken dat die manier van werken niet optimaal is. Uiteraard moeten kandidaten een gedegen juridische bagage hebben. Maar ons beroep is ook zoveel meer.” Denk aan overlijdens of echtscheidingen die notarissen moeten afhandelen, of familieruzies die ze trachten te ontzenuwen.

En dus adviseert een expertencommissie aan justitieminister Koen Geens (CD&V) om kandidaat-notarissen tijdens dat vergelijkend examen voortaan ook grondig te testen op hun psychologische vaardigheden, voordat ze worden toegelaten tot het ambt van notaris. “Zeker zo belangrijk is dat toekomstige notarissen vaardigheden bezitten zoals empathie en het oplossingsgericht en bemiddeld omgaan met de noden van de mensen”, aldus de experts in hun eindverslag.

Ook bij magistraten en dokters

Notaris is niet het enige beroep waar de klemtoon gelegd wordt op inlevingsvermogen. Ook op het ingangsexamen voor de opleiding geneeskunde is dat onderdeel in belang toegenomen. En enkele jaren geleden is ook voor magistraten ingevoerd dat een examen nagaat of kandidaten wel over voldoende “empatisch vermogen beschikken”.

“Dat geldt tevens voor de brede bedrijfswereld”, zegt Jan Denys, arbeidsmarktdeskundige bij Randstad. “Werknemers moeten almaar meer in teams werken, samengesteld uit specialisten met zeer verschillende achtergronden. En dat betekent dat je goed moet kunnen samenwerken, of er komt van zo’n project niks in huis, ook al ben je een absolute expert in je vakgebied.”

“Empathie behoort tot de zogenaamde soft skills”, zegt professor arbeidseconomie Stijn Baert (UGent). “Die vaardigheden heb je van nature of heb je niet, en zijn niet zo eenvoudig aan te leren. Maar ze maken inderdaad een groot verschil. We hebben ooit fictieve sollicitatiebrieven gestuurd naar grote bedrijven, waarbij de ene kandidaat vooral focuste op zijn uitmuntende kennis, terwijl de andere kandidaat ook vrijwilligerswerk vermeldde, wat toch aangeeft dat je ervaring hebt met het werken met mensen. Die laatste kandidaat werd veel vaker uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek.”

Wat verandert er nog?

- Niet meer naar rechtbank bij echtscheiding: De expertencommissie over de modernisering van het notariaat stelt voor dat koppels die met onderlinge toestemming scheiden en een notaris inschakelen om alles op papier te zetten, nadien niet langer ook nog eens naar de rechtbank moeten trekken. “Zo wordt justitie ontlast. Burgers ervaren het ook als een onnodige formaliteit, omdat de rechtbank de overeenkomst quasi blindelings goedkeurt”, aldus de notarissen.

- Ook verkoper woning betaalt notariskosten: “Om de toegang tot de vastgoedmarkt te vergemakkelijken”, stelt de expertencommissie voor dat de verkoper 25 procent van de erelonen draagt, en de koper de overige 75 procent. Nu is het volledige ereloon ten laste van de koper. De erelonen, die worden berekend aan de hand van schijven, zouden volgens de experts best verlaagd worden voor de laagste schijven, en verhoogd voor de hoogste schijven, “om tot een socialer systeem te komen”.

- Experts willen meer notarissen: Omdat het werk almaar complexer wordt, zijn er meer notarissen nodig. De experts stellen voor dat er gespecialiseerde notarissen worden benoemd, specifiek gespecialiseerd in één bepaalde materie. Ze pleiten ook voor notarissen in loondienst, omdat goede kandidaten nu worden afgeschrikt door de zware ondernemingsrisico’s die bij het beroep komen kijken.