BBC tekent voor vermakelijke podcast over de ontstaansgeschiedenis van landen
Wat is een land? Hoe zijn de grenzen ervan bepaald? Bestaat er zoiets als een nationale identiteit? Interessante vragen, die Misha Glenny beantwoordt in de uiterst vermakelijke BBC-podcast How to Invent a Country.
De Nederlands-Belgische grens wordt niet gevormd door een berg of rivier, maar door een "zigzaggende lijn die tamelijk willekeurig lijkt getrokken", zegt Ben Coates, de Britse schrijver van Why the Dutch are Different. "Om een idee te krijgen van de absurditeit van de grenzen", zegt Misha Glenny, Brits auteur en historicus, "moet je afdalen naar Baarle-Nassau, in het zuiden van Nederland. Daar zijn 22 kleine Belgische stukjes land." Met stijgende verbazing: "Naast elk huisnummer staat een Nederlands of Belgisch vlaggetje, om aan te geven tot welk land het huis behoort. It's absolutely bonkers."
Naast de ontstaansgeschiedenis van Nederland wordt in How to Invent a Country ook die van Duitsland, de Verenigde Staten, het Habsburgse Rijk en Italië geschetst, in drie afleveringen van een halfuur per land. Een tamelijk eurocentrische lijst, maar afleveringen over Mexico, Brazilië en Indonesië staan op de planning.
Glenny doorkruist een land en spreekt er schrijvers, hoogleraren en historici. Hij vertelt luchtig, vergelijkt geregeld met het heden, en laat zich verbazen door zaken waarvoor anderen de schouders ophalen – uitstekende eigenschappen voor een geschiedenisgids.
'Naast elk huisnummer staat een Nederlands of Belgisch vlaggetje, om aan te geven tot welk land het huis behoort. It's absolutely bonkers'
Lyrisch is hij over de stiptheid van boot, trein en bus tussen Texel en Amsterdam, en enigszins teleurgesteld als hij met zijn producent tot zwijgen wordt gemaand in een stiltecoupé. "We kennen Nederland als een liberaal land, maar er heerst ook een cultuur van conformiteit", constateert Glenny, die al calvinistische trekjes meende te herkennen toen hij in zijn jeugd bij familie in Nederland verbleef.
Glenny en de geraadpleegde deskundigen strooien met vergelijkingen, anekdotes en citaten. Zo schreven de Britten in 17de-eeuwse pamfletten over Nederland als "het ingeslikte braaksel van de zee". Over de Opstand tegen Filips II, die verre heerser in Madrid: "Wat was de oorzaak van een oorlog die tachtig jaar duurde? Oplopende woede over lokale vrijheden die werden afgenomen." Verwijzend naar de brexit: "Hoe vertrouwd klinkt dat?"
Ook in andere afleveringen worden interessante parallellen getrokken. Het Habsburgse Rijk was, volgens de Zwitserse historicus Jürg Stüssi-Lauterburg, "een beetje als de voorloper van de EU". Inwoners ervan konden werken en met één valuta betalen in steden als Lviv, Krakau, Wenen en Boedapest.
Sommige geschiedenisjunkies menen wellicht dat alle fijne verhalen en persoonlijke observaties ten koste gaan van belangrijke oorlogen en figuren – de Hertog van Alva, de Spaanse landvoogd van de Nederlanden onder wiens bewind de Tachtigjarige Oorlog begon, blijft onbesproken. Maar voor de overgrote meerderheid zal How to Invent a Country juist door die nadruk een heerlijke introductie in de ontstaansgeschiedenis van landen zijn.
How to Invent a Country is te beluisteren via iTunes en bbc.co.uk.