Nu al vragen bij gedoodverfde opvolger van Kabila
De Congolese president Joseph Kabila doet niet mee aan de verkiezingen in december. De aankondiging volgt op een lange periode van onrust over Kabila's plannen.
De 47-jarige Kabila, president sinds 2001, had volgens de grondwet al in 2016 moeten terugtreden. Verkiezingen werden uitgesteld en Kabila leek een politiek overgangsakkoord te negeren dat tot stand was gekomen met bemiddeling van de in Congo invloedrijke katholieke kerk. Straatprotesten tegen Kabila werden de voorbije maanden hardhandig neergeslagen, met tientallen doden tot gevolg.
Voor veel Congolezen komt het dan ook als een verrassing dat Kabila uiteindelijk toch niet opnieuw presidentskandidaat wordt. De coalitie van regerende partijen in Congo, de Majorité Présidentielle, maakte tijdens een persconferentie bekend dat zij voor de verkiezingen van 23 december dit jaar een nieuwe kandidaat naar voren schuift. Het gaat om Emmanuel Ramazani Shadary, een voormalig minister van Binnenlandse Zaken van Kabila. Shadary, tevens bestuurder van Kabila's eigen politieke partij, geldt nu als dauphin.
Shadary staat op een Europese sanctielijst wegens schending van de mensenrechten in Congo. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor onder meer bruut politieoptreden tegen anti-Kabila-betogers en voor geweld in de regio Kasaï.
Het is daarom dat 11.11.11, de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging, het enthousiasme tempert. "Het is goed nieuws dat Kabila zich niet kandidaat heeft gesteld voor een ongrondwettelijke derde termijn", zegt directeur Bogdan Vanden Berghe. "Maar dit betekent niet dat Congo nu plotseling democratischer wordt." Hij wijst erop dat er tegen Shadary EU-sancties lopen. "Zijn aanstelling belooft niet veel goeds."
Buitenlandminister Didier Reynders zegt "akte te nemen" van de aankondiging. Hij roept de Congolese verantwoordelijken tegelijk op om zich te houden aan de organisatie van de verschillende verkiezingen die voor 23 december gepland staan, en dat in een "kalm" en "inclusief" klimaat, opdat de resultaten "geloofwaardig" zijn. Behalve presidentsverkiezingen houdt Congo ook parlements- en provinciale verkiezingen eind december.
'Het is goed nieuws maar betekent niet dat het land plots democratischer wordt'
Oppositiekandidaten
Shadary moet het bij de presidentsverkiezingen in december mogelijk opnemen tegen oppositiekandidaten zoals Felix Tshisekedi, zoon van de vorig jaar overleden, populaire politicus Étienne Tshisekedi, en Jean-Pierre Bemba, de voormalige vicepresident en ex-krijgsheer. Bemba keerde onlangs triomfantelijk terug naar Congo nadat hij door het Internationaal Strafhof in Den Haag was vrijgesproken van oorlogsmisdaden. De kandidaatstellingen moeten formeel nog wel worden goedgekeurd.
Moïse Katumbi, een van de belangrijkste politieke opposanten, mag het land niet meer in en kon zich daardoor niet kandidaat stellen. Gynaecoloog Denis Mukwege kondigde aan dat hij afziet van deelname. "In deze politieke context zijn er geen vrije en geloofwaardige verkiezingen mogelijk", laat hij weten. Mukwege geniet internationaal respect voor zijn baanbrekend werk met slachtoffers van seksueel oorlogsgeweld.
Waarom Joseph Kabila zich niet opnieuw verkiesbaar stelt, is nog niet duidelijk. Kabila staat bekend als moeilijk te doorgronden. Persconferenties geeft hij zelden. In de afgelopen twee jaar leken er ettelijke aanwijzingen te zijn dat Kabila aanstuurde op een langgerekt verblijf aan de macht, maar in juli nam het parlement ook een wet aan die extra financiële privileges verleent aan ex-presidenten, wat weer werd opgevat als een signaal dat Kabila dacht aan een vertrek.
Toen Joseph Kabila in 2001 zijn vermoorde vader Laurent-Desiré Kabila opvolgde als leider van het immense Congo, was hij pas 29 jaar oud. Kabila senior had in 1997 als rebellenleider met steun van vooral Oeganda en Rwanda het bewind van president Mobutu omvergeworpen. Niet veel later keerden Oeganda en Rwanda zich juist tegen Kabila senior.