Deze man is medeplichtig aan de moord op tien Belgische para's en vraagt hier nu asiel aan

April 1994, vlak nadat het vliegtuig van de Rwandese president Habyarimana is neergehaald, krijgen tien Belgische blauwhelmen de opdracht om de premier van het land, Agathe Uwilingiyimana, te beschermen. Wanneer ze aankomen bij haar huis, worden ze omringd door Rwandese militairen, die hen vragen om hun wapens neer te leggen.

Bernard Ntuyahaga is op dat moment de officier die de Belgische militairen ontwapent. Nu, 24 jaar later, zit Ntuyahaga in een gesloten centrum in ons land en heeft hij ook asiel aangevraagd. "Op zich is Ntuyahaga geen grote garnaal", zegt emeritus professor Filip Reyntjens, die gespecialiseerd is in de politiek en het recht van Midden-Afrika (Universiteit van Antwerpen). "Maar hij heeft de Belgische militairen wel hun wapens afgenomen en bedreigd." 

Kigali

In het tumult slaagt de Rwandese premier erin om te ontsnappen met haar echtgenoot en haar kinderen, al wordt het koppel later ook omgebracht. Ntuyahaga vervoert de Belgische militairen naar Camp Kigali, en vertelt hen dat ze daar veilig zouden zijn. "Hij zei dat hij ze naar daar zou brengen omdat daar ook andere VN-soldaten waren", vertelt Reyntjens. "Hij heeft ze toen afgezet en is vertrokken." Maar in het kamp zitten op dat moment ook soldaten van het Rwandese regeringsleger en militieleden. Door een vals gerucht – dat de VN-soldaten achter de dood op de Rwandese president zouden zitten – zinnen die op wraak, waarop de Belgische militairen worden geslagen en vermoord.

Ntuyahaga zal zich enkele jaren na de genocide overgeven aan het Rwanda-tribunaal. Hij zit eerst in Tanzania in de cel en pas nadien wordt hij overgebracht naar ons land. Voor de rol die hij heeft gespeeld bij de moord op de tien paracommando's en omdat hij ook betrokken is bij de dood van Rwandese burgers, krijgt Ntuyahaga in 2007 tot twintig jaar gevangenisstraf. Tijdens zijn proces wordt Ntuyahaga door het Openbaar Ministerie een "moordenaar van de ergste soort" genoemd.

Dat hij nu vrijkomt, heeft ermee te maken dat hij vanaf 1998 al vastzat in Tanzania, zo zegt justitieminister Koen Geens (CD&V), waardoor hij in totaal zijn volledige straf heeft uitgezeten.

Op Twitter heeft staatsecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) al verklaard dat hij in een gesloten centrum zit "met het oog op terugkeer". Hij mag asiel aanvragen maar “daarom krijgt hij het niet”, klinkt het. Verdere commentaar wilde zijn kabinet niet geven. Zowel de zus van een van de para’s, als Belgische militairen hebben al verontwaardigd gereageerd op de aanvraag.

Foltering

Hoewel het beleid van Francken erop gericht is om zo veel mogelijk veroordeelde criminelen terug te sturen, lijkt over de terugkeer van Ntuyahaga het laatste woord nog niet gezegd. Onder het Europees verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) is ons land gebonden om uit te zoeken of Ntuyahaga in zijn land van herkomst niet wordt blootgesteld aan onmenselijke behandeling.

Het huidige Rwandese bestuur, dat gedomineerd wordt door Tutsi's, zou nog wel een eitje willen pellen met de voormalige legerofficier, die omschreven wordt als een radicale Hutu. “Het Rwandese regime gebruikt zijn justitie als een politiek instrument en heeft een erg slecht trackrecord over het vervolgen van voormalige legerofficieren”, vertelt Reyntjens. “België levert nauwelijks mensen uit aan Rwanda en daar zijn goede redenen voor.”

Een andere mogelijkheid is dat Ntuyahaga met de hulp van België in een ander land kan verblijven, maar voorlopig ligt de bal in het kamp van het Commissariaat-generaal voor Vluchtelingen en de Staatlozen, dat beslist over de asielaanvraag. Daar wil men over de zaak niets kwijt. "Ik vind dat Ntuyahaga hier asiel moet krijgen", Reyntjens. "Hij heeft zijn straf uitgezeten, that’s it. Als hij naar Rwanda wordt teruggestuurd, is de kans dat hij daar gefolterd wordt reëel. Ik heb geen sympathie voor Ntuyahaga, maar hij moet wel correct worden behandeld."