Klassieke muziek zkt. jongeren: Hoe een masterclass klassieke muziek jongeren (niet) kan bekeren tot het genre

"Waar komen jongeren nog in contact met klassieke muziek?", vraagt musicoloog Maarten Beirens van de Universiteit van Amsterdam zich af. "In elk geval niet via de media. Tenzij ze Klara opzetten. Een zesdaagse masterclass tijdens het festival Collegium Vocale Crete Senesi van Philippe Herreweghe is dan een goede, weliswaar ook intense manier om met het genre in aanraking te komen. Zeker omdat hier verschillende soorten klassieke muziek worden gespeeld. Het kan ervoor zorgen dat er psychologische drempels worden overwonnen."

Om de masterclass mogelijk te maken hebben universiteiten als Universiteit Gent, en VUB harde valuta’s neergeteld. Want Caroline Pauwels, rector van de VUB, ziet in dit verhaal sowieso een belangrijke rol weggelegd voor universiteiten: “Het gaat om je geest verruimen met muziek als baseline. In welk soort culturele context is die ontstaan, en wat leert ons dat over Europa? Tegelijk is het uniek dat je tijdens deze masterclass zo dicht bij een intiem creatieproces komt te staan. Je ziet de repetities waar actief muziek wordt gespeeld en niet veel later raak je in vervoering door het tot stand gekomen stuk.”

Volgens Pedro Carrasco (29), een van de tien masterclassstudenten, is het moeilijk om naar klassieke muziek te luisteren als je ouders of bredere omgeving er weinig affiniteit mee hebben. “En toch is het muziek die vaak onopgemerkt ons leven binnendringt. Via filmmuziek, bijvoorbeeld. Of als je naar de winkel gaat.” Maar om jongeren daarom verplicht naar klassieke muziek te doen luisteren, daar gelooft hij niet in.

Koudwatervrees en high-society

"Je moet kinderen al van jongs af aan vertrouwd maken door hen klassieke muziek te laten horen of ze een instrument te laten spelen", zegt Stefan Hertmans, co-curator van de masterclass. "Ik heb mijn elfjarige zoon ooit meegenomen naar de opera Parsifal, ook al is die muziek zeer complex. Maar het is tegelijk een gevoel dat de zaal in dendert en zich meester over je maakt – ongeacht de leeftijd."

"Alles wat kan helpen om koudwatervrees weg te nemen, moet positief zijn", vindt ook Beirens. "Maar dat wil niet zeggen dat je er van móet houden. Als je Mahler uiteindelijk te lang vindt, Wagner te moeilijk of Mozart te saai, dan heb ik daar geen probleem mee."

Klassieke concerten worden vaak voorgesteld als zogeheten high society-events, maar volgens Bert Schreurs, directeur van het Collegium Vocale, is het tij langzaam aan het keren. Al geeft hij toe dat het soms nog onnodig formeel is. "Je moet bij aanvang van een concert de code kennen. Vragen als ‘wanneer word ik geacht te applaudisseren?’ vormen voor sommigen nog teveel een barrière, waardoor ze afhaken." Toch doet Collegium Vocale volgens Schreurs weinig anders dan pakweg Tomorrowland. "Wat doen zij? De topnamen samenbrengen en de beleving zo optimaal mogelijk maken. Dat doen wij ook.”

"Men moet kunnen zwemmen"

"Jongeren weten gewoon heel vaak niet met wie ze op stap moeten gaan om een concert bij te wonen, of bij wie ze terechtkunnen als ze naar klassieke muziek beginnen luisteren", zegt Roos Naves (23). Daarom heeft ze met andere masterclassstudenten het Collegium Vocale Young Friends opgericht. "Als je jongeren wil aantrekken voor klassieke muziek , dan moet je een positief netwerk installeren." 

Een andere manier om ze te overtuigen, is door dieper op de muziek in te gaan. “Theoretische kennis staat luisterplezier nooit in de weg", aldus Beirens. "Integendeel. Hoe beter je iets kent, hoe beter je het kan plaatsen en hoe intenser je ervaring wordt.”

Of de deelnemers nu meer naar klassieke muziek gaan luisteren na deze stoomcursus? “Het is in elk geval niet zo dat jongeren per definitie niet geïnteresseerd zijn in klassieke muziek,” gelooft Beirens, “maar het wordt hen niet genoeg aangeboden, en we moeten het zelf ook toegankelijker durven maken. Sommige operahuizen doen dat bijvoorbeeld al door jongerenreeksen uit te denken en kortingen te geven."

"Als je muziek of een andere kunstvorm in je hart wil sluiten dan heb je allereerst confrontatie nodig", concludeert Stefan Hertmans. "Die moet je dan laten bezinken om er na een tijdje naar terug te keren, eventueel met meer inzicht.” Of zoals Nietzsche het beluisteren van klassieke muziek ooit beschreef: “Man muß schwimmen.”