Bestaat er dan toch geluid in de ruimte? Wetenschappers ontdekken 'zingend zwart gat'
Bestaat er geluid in de ruimte? Volgens wetenschappers van het Chandra X-Ray Center wel. Zij vonden een zwart gat dat aan de lopende band een lage baritontoon produceert. Het singing black hole was geboren.
Ruimtevaartfilms met luide knallen en schoten worden steevast bestempeld als wetenschappelijk incorrect, want geluid bestaat niet in de ruimte. Er is immers geen lucht in de ruimte waardoor het kan bewegen, klinkt het steeds. Dat spreken astrofysici van het X-Ray Center nu tegen. Volgens hen produceert een zwart gat in het heelal voortdurend geluid. Meer nog: het is al 2,5 miljard jaar aan de gang.
Maar voor u uw oren meteen te luisteren legt bij de hemel, u zult het nooit te horen krijgen. Daarvoor hebben de geluidsgolven een te lage frequentie. Volgens de astrofysici is de toon het best vergelijkbaar met een gewone do-noot op een piano, maar dan 57 octaven lager. Dat zou geluid zijn op een van de laagste frequenties ooit waargenomen in het heelal.
Het geluid is vergelijkbaar met een do-noot op een piano, maar dan 57 octaven lager
Zelfs mocht het geluid hoorbaar zijn, zou de kans klein zijn dat u het ooit te horen krijgt. Het ontspruit in het hart van het Perseus-sterrenstelsel dat 300 miljoen lichtjaar verwijderd is van de aarde. Wetenschappers kunnen de geluidsgolven dan ook enkel zien met telescopen, niet horen.
Geluid, of meer bepaald geluidsgolven, hebben echter een medium zoals lucht of water nodig om door te bewegen. Hoe kan het dan bestaan in de ruimte, waar geen atmosfeer is zoals op de aarde? "De ruimte is niet honderd procent vacuüm", weet astrofysicus Marc Van Der Sluys. "Al sinds het ontstaan van het heelal zweven er gaswolken door de ruimte. Die kunnen ontstaan uit ontplofte sterren, maar kunnen ook nieuwe sterren doen ontstaan. Zo ontstond de zon ook uit gaswolken." Zowat alle deeltjes kunnen in gaswolken voorkomen."
En het zijn die gaswolken, meer bepaald de wolken in het Perseus-sterrenstelsel, waar de geluidsgolven door bewegen. Concreet gebeurt dat door een drukgolf die een rimpeling van geluidsgolven doet ontstaan tussen de deeltjes, het best te vergelijken met een kei die in stilstaand water wordt gegooid en het water doet golven. Daarvoor zorgt het zwarte gat.
Wat is een zwart gat?
In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden is een zwart gat helemaal geen gat, maar een object in de astronomische ruimte. Door de grote zwaartekracht kan geen enkel deeltje of lichtstraal het object verlaten, waardoor het effectief zwart is. "Een tennisbal de aarde uit schieten zou met elf kilometer per seconde moeten gebeuren. In een zwart gat zou die bal sneller moeten gaan dan de snelheid van het licht", verwoordt astrofysicus Marc Van Der Sluys het fenomeen. Wanneer gaswolken de rand van het zwarte gat raken, ontstaat een drukgolf waaruit geluidsgolven voortvloeien.Wat er juist ín zwarte gaten zit? Daar kunnen wetenschappers alleen maar over gissen.
De geluidsgolven zijn echter niet hoorbaar voor het menselijk oor. "Naar de exacte betekenis van het woord is het geluid, maar het is onmogelijk om het met menselijke oren of technologie te horen", zegt Van Der Sluys. "Een geluidsgolf kan pakweg zo groot zijn als de aarde. Die kunnen we nooit te horen krijgen."
De astrofysicus vergelijkt het fenomeen met radiogolven. "Radiogolven zijn eigenlijk licht, maar omdat we ze niet kunnen waarnemen geven we ze die naam niet, maar noemen we ze 'elektromagnetische golven'. Voor geluid is dezelfde nuance belangrijk."
Singing black hole
Het idee van zwarte gaten die geluid produceren werd pas in 2002 gelanceerd, maar het is met de ontdekking van het singing black hole, zoals het in de Amerikaanse pers genoemd wordt, dat de theorie bewezen kan zijn.
Dat wil zeggen dat er weleens heel wat andere zwarte gaten kunnen zijn die geluid maken. Zo zijn er volgens de wetenschappers wellicht meerdere zwarte gaten die af en toe geluidsgolven produceren, maar niet op dezelfde toonvaste manier als het Perseus-stelsel. "Het fenomeen is echt een uitzondering", zegt Van Der Sluys. "Gaswolken zijn alomtegenwoordig, maar zijn vaak te ijl om geluidsgolven te kunnen doorlaten." Voorzichtigheid is dan ook geboden, want aangezien geluidsgolven enkel waarneembaar zijn met telescopen, kunnen ze gemakkelijk verward worden met drukgolven.
'Naar de exacte betekenis van het woord is het geluid, maar het is onmogelijk om het met menselijke oren of menselijke technologie te horen'
Ook andere fenomenen in het heelal kunnen geluid produceren, weet Van Der Sluys. "Wanneer zwarte gaten met elkaar botsen, kan ook geluid ontstaan." Andere wetenschappers stelden in het verleden dan weer dat ook de zon geluid produceert, al is dat niet bewezen.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
