Alweer code geel: kunnen we het KMI nog vertrouwen?

Intense regenval, felle hagelbuien, blikseminslagen en felle rukwinden. Dat staat Vlaanderen volgens het KMI te wachten. Typisch zomeronweer, maar zwaar genoeg om een code geel uit te vaardigen. 

Vorige week stond dan weer een code oranje op het programma. Alleen bleek die voorspelling, naast een gewone regenbui en donderslagen, ruim overdreven. 

Vanwaar komen die foute voorspellingen? "Een code geel of oranje uitroepen is geen exacte wetenschap", zegt Tom Elegeert, meteoroloog bij het KMI. De weercomputer voorziet wel de weerdata, maar om te voorspellen of een onweer zwaar genoeg is voor een code geel of een code oranje zijn de KMI-wetenschappers op zichzelf aangewezen. "Dat is een voortdurende evenwichtsoefening", legt Elegeert uit. "Want stel je voor dat je het op code groen houdt, maar dat plots alsnog een schadelijk onweer uitbreekt."

En dan krijg je foute voorspellingen, zoals de code oranje van vorige week. Die zijn naast de traditionele grilligheid van onweersbuien volgens Elegeert ook het resultaat van overdrijvingen. Zo is er een neiging om sneller een code geel of oranje uit te roepen, ook al is de kans klein dat de voorspelling correct is. "We durven een onweer of sneeuwbui vaker overschatten. Het is beter om achteraf gezien fout te zijn dan de bevolking niet gewaarschuwd te hebben voor een potentieel gevaarlijk onweer."

Ook klimatoloog Hendrik Wouters beaamt dat het een moeilijke oefening is. "Stel dat het weermodel tien procent kans op een zware storm voorspelt, en negentig procent kans op gewone regen. Dan wil je het niet op je geweten hebben dat een gevaarlijk onweer de bevolking treft zonder waarschuwing." Volgens hem is het dan ook moeilijk om een beter waarschuwingssysteem te bedenken dan de kleurcodes.

Een aannemelijke verklaring, maar toch klinkt er in de wandelgangen van het KMI kritiek op de trend, want onweren en regenbuien vaker overschatten is niet volgens iedereen wetenschappelijk. "Er is discussie over wat we moeten aanvangen met de codes", klinkt het bij een medewerker. "Code geel of oranje? Die worden soms echt te snel afgeroepen."

Ook zouden er vaak miscommunicaties zijn tussen de verschillende ploegen. "Wanneer een nachtshift code oranje heeft uitgeroepen, is het moeilijk voor de volgende shift om die terug te draaien, ook al heeft die nieuwe weerdata die de code oranje teniet+doen."

Thuiswerkalarm

Maar wat maakt van de codes geel, oranje en rood zo'n heet hangijzer in de gebouwen van het KMI? "We worden veel vaker op de voet gevolgd", vindt Elegeert. "De pers en het publiek zijn veel harder geworden als we een fout maken."

Ook heeft een uitgevaardigde code geel of oranje veel meer gevolgen dan vroeger. Denk maar aan het thuiswerkalarm van de federale regering, voor wanneer onweer of sneeuwbuien fileleed dreigen te veroorzaken, of het recent opgerichte noodnummer 1722. Dat nummer wordt voortaan geactiveerd bij extreme weersomstandigheden, zoals een zware storm of intense regen en is bedoeld voor niet-dringende interventies van de brandweer. Zo moet het nummer 112 makkelijker bereikbaar blijven voor wie dringend bijstand nodig heeft.

"Codes voor het weer waren vroeger minder belangrijk, maar nu hangen er allerhande maatregelen aan vast. Over het noodnummer kunnen wij niet beslissen, maar toch weegt het door in onze voorspelling. Eigenlijk is dat noodnummer vaak overbodig", klinkt het bij een medewerker.

"De gevolgen van onze voorspellingen worden steeds groter, dus de gevolgen van onze fouten worden voortdurend uitvergroot", zegt Elegeert. Daarnaast zijn de meteorologen van het KMI ook onderhevig aan het grillig gedrag van donderwolken, meent Elegeert. "Een onweerswolk kan plots opdoemen en meteen weer verdwijnen. Ik vrees dat de wetenschap nooit zal kunnen voorspellen waar en wanneer een onweer juist zal toeslaan."