15 tot 21 augustus 1918: zware voedselrellen in Japan en spanningen tussen Spanje en Duitsland

Het Geallieerde offensief in Picardië wordt onverminderd voortgezet. De Duitsers bieden daarbij hevige weerstand. De Geallieerden vorderen dan ook minder snel dan de week daarvoor.

De Britse en Franse aanvallen concentreren zich in de richting van het stadje Roye, dat ongeveer halverwege tussen de Somme en de Oise ligt. Een Duitse tegenaanval ten noordwesten van Roye is afgeslagen. De stad wordt meer en meer ingesloten.

Langs de Oise voeren de Fransen aanvallen uit in de richting van Noyon.

Intussen circuleren geruchten dat de Duitsers zich zouden terugtrekken naar de Hindenburglinie, de verdedigingslijn die ze innamen voor het begin van hun Lenteoffensief dit voorjaar.

Op 21 augustus is het offensief uitgebreid naar het noorden, tussen de Somme en Arras. Britten en Amerikanen voeren aanvallen uit in de richting van Bapaume. Het zwaar geteisterde stadje Albert ligt daarbij opnieuw in de vuurlinie.

De Britten hebben hun aanvallen opgevoerd in Frans-Vlaanderen,

De aanvallen gebeuren in het gebied dat de Duitsers in april veroverden, toen ze bijna wisten door te stoten in de richting van Hazebrouck. Voor de Britten een gevaarlijke situatie, omdat de Kanaalhavens daarmee bedreigd werden.

Ten westen van de Kemmelberg wist het Tweede Leger onder generaal Plummer op 18 augustus een doorbraak te forceren. Een Schotse divisie veroverde de heuvelrug bij het dorpje Outtersteene, ten zuidoosten van Bailleul.

Ten zuiden daarvan, langs de Leievallei, boekt het Negende Leger onder generaal Birdwood een geleidelijke vooruitgang.

Keizer Karel van Oostenrijk heeft opnieuw een bezoek gebracht aan het Duitse Groot Hoofdkwartier in Spa. Hij was vergezeld van zijn minister van Buitenlandse Zaken graaf Burián von Rajecz, en de chef van zijn legerstaf, generaal Arz von Straussenburg.

Hij werd ontvangen door de Duitse keizer Willem II en de legertop. Ook de Duitse kanselier graaf von Hertling was aanwezig.

Volgens de Duitse persberichten is er sprake van eensgezindheid en van grondige en vruchtbare afspraken tussen de twee mogendheden.

Geallieerde kranten twijfelen echter aan die goede verstandhouding. Reeds weken is duidelijk dat het niet botert tussen Berlijn en Wenen. Een vorig bezoek van Karel aan Spa in mei verliep bijzonder pijnlijk.

Er zou grote onenigheid zijn over de aangekondigde militaire en economische samenwerking.  Duitsland legt die in feite op aan Oostenrijk-Hongarije.

Ook over Polen is men het niet eens. De Duitse kranten vermoeden dat Karel zijn familielid aartshertog Karel Stefaan op de Poolse troon wil. Zijn naam wordt al lang genoemd.

Intussen gaat het er in Oostenrijk steeds slechter aan toe. Er zijn berichten over grote groepen soldaten die gedeserteerd zijn. De deserteurs zouden in benden door de velden lopen, dorpen plunderen en vechten tegen lokale troepen en gendarmes.

Japan is geteisterd door onlusten. Die zijn het gevolg van de hoge prijzen van rijst en andere essentiële producten.

Het begon met een spontane samenscholing in de stad Nagoya op 9 augustus, na weer een prijsverhoging. De woedende menigte viel een groep nariken (‘nouveaux riches’) aan die daar in dure auto’s met geisha’s rondreden. De daaropvolgende dagen kwamen duizenden, zelfs tienduizenden mensen elke dag op straat. Ondanks het optreden van de politie werden rijsthandelaars aangevallen. 

Op 11 augustus breidden de rellen uit naar andere steden als Osaka, Kobe en Hiroshima. De dag daarop begon de hoofdstad Tokio te roeren.

Uiteindelijk zijn in 38 steden over het land rellen gemeld. Zowat 10 miljoen mensen (op een totale bevolking van 56 miljoen zouden er aan deel hebben genomen).  De mensen plunderden rijstvoorraden maar ook andere waren, zoals kolen en graan. Ook vastgoedkantoren werden aangevallen, vanwege de hoge woningprijzen, net als politiebureaus. In Kobe werd het kantoor van een krant in brand gestoken.

Al bij al hebben de rellen zo’n week geduurd. In Nagoya zelfs tien dagen. Er waren ook protesten zonder geweld, maar met een dreigende toon waarbij rijsthandelaars gedwongen werden om hun prijzen drastisch te verminderen.

De rellen vielen samen met traditionele feesten waarbij veel mensen op straat komen en bier en sake drinken.

Tegelijk wordt ook massaal gestaakt, vooral in de steenkoolmijnen en op de scheepswerven, maar er lijkt geen rechtstreeks verband met de voedselrellen.

Spanje blijft absoluut neutraal in de oorlog. Dat is meegedeeld na een speciale ministerraad onder voorzitterschap van koning Alfonso XIII.

De spanning tussen Madrid en Berlijn is de laatste weken gestegen, omdat steeds maar opnieuw Spaanse schepen door Duitse onderzeeërs tot zinken worden gebracht. Spanje heeft nu al zestig zeelieden en twintig schepen verloren, een vijfde van de totale handelsvloot.

Vorige week stuurde de Spaanse regering Duitsland een scherpe nota die deed denken aan een ultimatum. Volgens die nota zal Spanje voortaan voor elk getorpedeerd koopvaardijschip een soortgelijk Duits schip in beslag nemen dat in een Spaanse haven schuilt.

Deze aankondiging heeft meteen de beurs in Madrid doen daveren. Velen dachten of hoopten dat Spanje partij zou kiezen voor de Geallieerden nu het er meer en meer op lijkt dat die de oorlog gaan winnen. Maar de conservatieve ministers in de regering Maura hebben zich daartegen verzet.

De conservatieve pers blijft fel tegen een Spaanse deelname aan de oorlog. Ze klaagt evenzeer de blokkade door de Britse vloot aan als de Duitse duikbootaanvallen. De blokkade is de oorzaak van de duikbotenoorlog, zo wordt benadrukt.

De angst voor revolutie is een bijkomende reden waarom de conservatieven Spanje absoluut buiten de oorlog willen houden. De monarchie en de regerende politieke klasse zijn zeer impopulair. Om dezelfde redenen zijn radicale en republikeinse partijen wel voor deelname aan de oorlog.

Duitsland heeft nog niet officieel op de nota gereageerd. Er zou echter wel gepraat worden over een regeling in der minne. De Duitse keizer zou zijn persoonlijke vriendschap met de Spaanse koning gebruiken om tot overeenstemming te komen.