De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft zondag beloofd dat hij de staatsinstellingen verder zal zuiveren. Hij deed dat naar aanleiding van de begrafenis van enkele slachtoffers van de mislukte staatsgreep.

Erdogan sprak een menigte toe in een moskee in Istanboel. Hij had het over een “kanker” die uitgeroeid moet worden en hij wees verscheidene keren met een beschuldigende vinger naar zijn rivaal Fethullah Gülen, die hij verantwoordelijk acht voor de couppoging.

Erdogan beschuldigt de in de VS in ballingschap verblijvende Gülen ervan parallelle structuren te hebben opgezet om hem ten val te brengen. Gülen zelf veroordeelde de couppoging al met klem en verklaarde dat “overheden gewonnen moeten worden via een proces van vrije en eerlijke verkiezingen”. Hij sluit ook niet uit dat Erdogan zelf achter de couppoging zit.

Zesduizend arrestaties

Na de mislukte staatsgreep zijn al zowat zesduizend mensen gearresteerd. Dat heeft justitieminister Bekir Bozdag gezegd aan het staatsagentschap Anadolu, evenwel zonder meer details te geven.

De generaals van twee van de vier landcomponenten van het leger zijn gearresteerd, net als verschillende rechters van het Grondwettelijk Hof en een 140-tal andere rechters en magistraten. Niet minder dan 2.745 rechters en openbare aanklagers werden ook uit hun ambt ontzet. “De grote kuis zet zich voort. Er zijn zowat zesduizend mensen onder aanhoudingsbevel geplaatst en dat aantal gaat nog stijgen”, aldus justitieminister Bozdag.

Lynchpartijen

Verschillende soldaten die, al dan niet bewust, de mislukte staatsgreep hielpen uitvoeren in Turkije, zijn door woedende menigtes hardhandig aangepakt en mogelijk zelfs gelyncht. Dat blijkt uit beelden die zijn opgedoken.

Een video die gemaakt lijkt op een van de bruggen over de Bosporus in Istanboel toont het levenloze lichaam van een soldaat, bedekt in bloed. “We hebben er vier gedood, we zijn nu de vijfde aan het doden”, zegt de persoon die aan het filmen is. “God is groot” en “ongelovige”, valt voorts te horen.

Volgens de Turkse krant Sozcu heeft een menigte een soldaat ook de keel overgesneden. Op foto’s is dan weer te zien hoe bijeengedreven militairen geschopt en geslagen worden. In welke mate de betrokken militairen wisten dat ze een coup aan het uitvoeren waren, is niet duidelijk.

Doodstraf

Erdogan vindt dat het parlement moet kunnen debatteren over de toepassing van de doodstraf na de mislukte staatsgreep van vrijdagnacht. “Het is het recht in een democratisch land dat elke vraag bekeken en bediscussieerd wordt”, zei hij na oproepen van aanhangers in Istanboel.

Om het debat over de doodstraf te kunnen voeren “is geen toestemming vereist van waar dan ook”, merkte Erdogan nog op, enkele uren nadat mensenrechtenorganisatie Amnesty International nog had gewaarschuwd tegen de invoering van de doodstraf na de mislukte coup.

“Geen blanco cheque”

Vanuit het buitenland wordt met argwaan gekeken naar de reactie van Erdogan. De mislukte staatsgreep in Turkije is geen “blanco cheque” voor Erdogan. “Er kan geen sprake zijn van zuiveringen, we willen dat de rechtsstaat ten volle functioneert in Turkije.” Dat zei de Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Marc Ayrault zondag op France 3. Ayrault stelt zich ook vragen bij de “betrouwbaarheid” van Ankara in de strijd tegen ISIS.

“Er zijn vragen die opduiken. Deels is er sprake van betrouwbaarheid, deels is er ook argwaan”, zei Ayroult in antwoord op vragen over de samenwerking van Ankara in de strijd tegen ISIS.

Ook de Russische president Vladimir Poetin onderstreepte de nood aan een “snelle terugkeer naar de grondwettelijke orde” en de stabiliteit. Hij vroeg aan de telefoon ook om de veiligheid te verzekeren van de Russische toeristen in Turkije.

Eerder riep de Amerikaanse president Barack Obama alle partijen in Turkije op “te handelen met respect voor de rechtsstaat”. Ook de Duitse bondskanselier Angela Merkel Turkije al opgeroepen “de regels van de rechtsstaat” te respecteren bij het berechten van de militairen die vrijdagnacht een staatsgreep wilden plegen.