De Europese redding van Griekenland verdient geen schoonheidsprijs

Griekenland kan vanaf nu terug terecht op de financiële markten voor de financiering van zijn overheidsschuld. Dat is op zich goed nieuws. Maar op een terugkeer naar normale economische tijden is het nog lang wachten. Griekenland heeft allicht de euro gered maar in hoeverre Europa ook Griekenland gered heeft, moet nog blijken.  

opinie
Hans Bevers
Hans Bevers is hoofdeconoom bij de bank Degroof Petercam en schrijft regelmatig opinieteksten voor vrtnws.be over Belgische of internationale economische thema's.

"Proficiat aan Griekenland en zijn inwoners. Het reddingsprogramma is beëindigd. Jullie kunnen nu de vruchten plukken van de grote inspanningen en de Europese solidariteit", orakelde Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad. Alsof alles vanaf nu terug normaal kan verlopen. De Griekse economie knoopt inderdaad terug aan met positieve groeicijfers en er is effectief veel ruimte voor een serieuze inhaalbeweging. Bovendien bevindt de schuldgraad van de Griekse overheid zich op een neerwaarts traject. Maar alle prille positieve signalen ten spijt, je moet al bijna van slechte wil zijn om hierin een succesverhaal te zien, laat staan een blauwdruk voor toekomstige reddingsoperaties. 

Als er al iemand een prijs verdient, is het de modale Griekse inwoner: de prijs van de strijdlust. 

Bijna negen jaar nadat de Griekse storm de kop op stak, bedraagt het gemiddelde Griekse levenspeil nog altijd ruim een vijfde minder in vergelijking met het pre-crisis piekniveau. De werkloosheid bedraagt nog steeds 20%, ‘ondanks’ het feit dat zo’n 700.000 Grieken, vooral jongeren, hun koffers pakten richting buitenland. 

Van een braindrain gesproken. En het aantal depressies en zelfmoorden bereikte dramatische niveaus. Zo kunnen we nog wel even doorgaan. Nee, de Europese redding verdient geen schoonheidsprijs. Als er al iemand een prijs verdient, is het de modale Griekse inwoner: de prijs van de strijdlust. 

Schuld en boete

Akkoord, Griekenland was nooit de grootste strever van de Europese klas. Wel integendeel, het maakte het zelfs vrij tot zeer bont. Zowel in de private als de publieke sector werd het geld over de balk gegooid. En het cliëntelisme tierde welig, dat moet gezegd. Maar it takes two to tango. Om een schuldencrisis te hebben, moeten er zowel schuldenaars als schuldeisers in het spel zijn.

Tegenover onverantwoordelijke kredietnemers staan onverantwoordelijke kredietgevers. Inderdaad, Europese banken hadden zich vlotjes volgeladen met Grieks staatspapier. Dat Griekenland zijn rekeningen vervalste, zeg je? Zeker, maar volgens verschillende waarnemers was dat ‘algemeen geweten’.   

Griekenland moest besparen en hervormen, natuurlijk moesten ze dat. Maar de keiharde budgettaire en hervormingsspelregels die Europa en het IMF oplegden in ruil voor noodgeld, waren van meet af aan gedoemd om te falen. De hele focus kwam op de aanbodzijde van de economie te liggen. Als de Grieken maar genoeg bezuinigden, privatiseerden en hard genoeg werkten, zo luidde het adagio, dan zou het vertrouwen snel terugkeren. De crisis moest maar ‘uitgezweet’ worden. Op die manier werd de vraagzijde van het Griekse economische verhaal zo goed als volledig verwaarloosd. Investeringsplan, iemand?  

De groeiperspectieven die de trojka Griekenland en de wereld voorspiegelde, werden steevast veel te rooskleurig ingeschat. ‘Terugverdieneffecten’, weet je wel. Maar het waren vooral de politieke leiders uit de noordelijke lidstaten die hun geld terug wilden zien. Liefst zo snel mogelijk. Ze wilden hun kiezers vooral niet met nog een extra factuur opzadelen. En daarbij, de Grieken moesten maar op de blaren zitten. En zo werd Griekenland, samen met een paar andere zuiderse landen, het lijdende voorwerp van een echt moraliteitsspel: schuld en boete. De rol van de ECB is daarbij niet onberispelijk. Door twijfel te laten doorschemeren over haar rol als ‘kredietverschaffer in laatste instantie’, stuurde ze Griekse spaardeposito’s het land uit. Het mes op de keel. 

Grexit... wat als?

Maar nog altijd beter dan een vertrek van Griekenland uit de eurozone, toch? Misschien, waarschijnlijk, moeilijk met zekerheid te zeggen. Grexit had allicht nog tot meer besmetting en extra speculatie geleid die de eurozone zuur zouden kunnen opbreken. En het Griekse banksysteem zou in plaats van zo goed als, volledig tegen de vlakte zijn gegaan. Daar zat ook niemand op te wachten.

Maar wie durft en kan met stelligheid beweren dat het de beste piste is voor Griekenland op termijn? Het land worstelt nog altijd met een torenhoge staatsschuld en zit nog altijd in een strak budgettair keurslijf gewrongen. En om de jonge economische groeischeuten niet in de kiem te smoren, mag er de volgende jaren niet veel mislopen. Bovendien toont het IJslandse herstel na 2008 dat landen veel baat kunnen hebben bij een combinatie van forse muntdevaluatie (hetgeen binnen de eurozone niet kan), kapitaalcontroles en schuldverzaking. 

De Griekse bevolking smacht naar groei en perspectief. 

Goed, Griekenland is IJsland niet en omgekeerd. Een Grexit viel al bij al best te vermijden. Maar dat is een magere troost als je weet dat er een betere oplossing was van in het begin. Het ware eleganter en wijzer geweest als de schuldeisers veel vroeger hun verantwoordelijkheid hadden genomen en een serieuzere schuldkwijtschelding hadden georkestreerd. Daardoor hadden de opgelegde besparingen nooit zo streng hoeven te zijn. Een sociaaleconomische uitputtingsslag van een decennium lang (en meer) was zeker niet onvermijdelijk. De banken slikten in de lente van 2012, bij het tweede noodplan, wel een verlies van honderd miljard euro maar de lidstaten beperkten zich tot het uitsmeren van de schuld in de tijd. Dat kan beter.

Europa kan zich solidairder opstellen. Er wordt nu best onderzocht op welke manier alsnog een officiële streep door een aanzienlijk deel van de schuld kan worden getrokken en hoe een heus investeringsplan in de steigers kan worden gezet. De Griekse bevolking smacht naar groei en perspectief. Griekenland mag dan wel de intensieve zorgen verlaten hebben, het ligt nog altijd zwaar gehavend in de ziekenboeg. 

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen