Kan een grootschalig DNA-onderzoek in België en is het wenselijk?

In 1998 werd de Nederlandse jongen Nicky Verstappen (11) vermoord teruggevonden. Op zijn lichaam zaten DNA-sporen van een mogelijke verdachte, die zorgvuldig bewaard gebleven zijn. Begin dit jaar zetten de onderzoekers een groots DNA-verwantschapsonderzoek op, waarbij 15.000 DNA-stalen werden afgenomen. Via het DNA van een familielid kon de verdachte geïdentificeerd worden. 

Volgens Cassiman kan het perfect dat een DNA-spoor van 20 jaar oud nog bruikbaar is in zo'n onderzoek. "Ook in de VS zijn er gevallen waarbij men een moordenaar heeft kunnen identificeren tientallen jaren na de feiten dankzij DNA-analyses", zegt hij.

Iemand identificeren via het DNA van een familielid is mogelijk, maar slechts tot op een zeker niveau nauwkeurig, zegt Cassiman. "Er is in het DNA één stuk dat je alleen van je vader krijgt en dat hetzelfde is als het stuk dat je van je grootvader en overgrootvader hebt meegekregen. Dat is het Y-chromosoom, dat verantwoordelijk is voor het feit dat je man bent. Dat hebben enkel mannen die van eenzelfde voorouder afstammen gemeenschappelijk."

"Hier heeft men het DNA geanalyseerd van duizenden mannen en specifiek gekeken naar het Y-chromosoom. Al wie geen gelijkenis heeft in zijn Y-chromosoom met het verdachte DNA-spoor is uitgesloten. Dan blijf je over met enkele mannen die wel een Y-chromosoom hebben dat zou kunnen overeenkomen met dat dat teruggevonden is op het slachtoffer. Dan moet je familiestambomen beginnen te maken en kijken, wie woont er in die regio, wie zou er kunnen... Dan kom je terecht in de interpretatie van de resultaten in een strafdossier, waarbij ook de onderzoeksrechter betrokken wordt. Zo kom je progressief tot een mogelijke verdachte."

Beluister hier het interview met Cassiman in "De wereld vandaag"

In Nederland zijn 21.500 mannen gevraagd om vrijwillig DNA af te geven en hebben bijna 15.000 dat ook gedaan. In ons land is er nog nooit een onderzoek gebeurd op die schaal. "Wel al op kleinere schaal, maar in België kan dit moeilijk. In de wet van 1999 die de DNA-analyses voor het gerecht regelt, staat dat een onderzoeksrechter enkel een staal mag vragen aan een persoon als hij een goed argument heeft om die persoon te betrekken bij de feiten. Je kunt dus niet aan een toevallige passant of duizenden mannen vragen om een staal te geven. Dat is de reden waarom dit nog niet veel gebeurd is in België en in de toekomst wellicht ook niet veel zal gebeuren."

Cassiman ziet ondanks het resultaat in Nederland toch enkele problemen die kunnen rijzen bij een dergelijk onderzoek. "Je komt aan een nauwkeurigheid die heel hoog is, maar je komt tot een familie. Je gaat een familie identificeren als familie van mogelijke moordenaars." Bovendien is er altijd een kans dat er een fout gemaakt wordt. "Hoe grootschaliger het onderzoek, hoe groter de kans dat er een fout gemaakt wordt. En dat je terecht komt bij iemand die niets te maken heeft met de zaak. Die vrijwillig een DNA-staal gegeven heeft en plots verdachte wordt."

Cassiman is een koele minnaar van grootschalige DNA-analyses. "Je hebt geen garantie op resultaat. Dus je moet afwegen wat de voordelen zijn en wat de nadelen zijn. De voordelen moet altijd groter zijn. Het moet doenbaar zijn, je moet enig idee hebben dat er een kans op succes is, dat je geen tijd en geld verliest, geen valse hoop geeft aan mensen. Een probleem kan zijn dat je familieverwantschappen vindt die niet gezocht zijn en die je beter niet zou vinden."

Volgens Cassiman moeten we hier voorzichtig mee zijn. "Sommige mensen pleiten ervoor om een DNA-databank op te richten met het DNA van alle pasgeboren baby's, zodat alle misdrijven zouden kunnen opgelost worden. Voor mij betekent dit dat iedere pasgeborene potentieel een verdachte is en dat vind ik toch een beetje overdreven. Als je zoveel DNA-profielen in een databank hebt, zullen er fouten gebeuren en gaan er enorme problemen gecreëerd worden, die je beter vermijdt."