Relatief afwezige vaders zijn het Belgische normaal
Het jongetje met de Spidermanrugzak. De papa met de voltijdse job. Het meisje met de unicornbrooddoos. De mama met deeltijdse job. Over ruim een week staan ze gezamenlijk aan de schoolpoort, bij de start van het nieuwe schooljaar. De kroost keert terug naar de klas en de ouders gaan weer uit werken. Hoe zou het plaatje er eigenlijk uitzien als papa plots deeltijds werkte en mama voltijds? Of als die kleine meid haar unicorn ruilde voor de rugzak van Spiderman?
Misschien is het voorbeeld hierboven iets té stereotiep om geloofwaardig te zijn. Niet alle jongens trekken straks immers in blauwe outfit naar school, niet alle meisjes zweren bij roze en eindeloze regenbogen. Gelukkig. Maar toch is onze kijk op de positie van jongens/meisjes en mannen/vrouwen in de samenleving wel opvallend stereotiep.
Sla de talloze folders van grote warenhuisketens er maar op na: het schoolmateriaal dat dezer dagen aangeprezen wordt, is ofwel vrolijk en lieflijk (meisjes), ofwel stoer en ruig (jongens). Als droomberoepen in zo’n brochure aan bod komen, dan zie je bij jongens vooral stoere brandweermannen en astronauten opduiken. De meisjes staat een carrière als schooljuf of ‘zorgende’ verpleegster te wachten.
Onze kijk op de positie van jongens/meisjes en mannen/vrouwen in de samenleving is opvallend stereotiep.
De perceptie over de plaats die M/V’s in een samenleving innemen, wordt – voor wat dat schoolmateriaal betreft – uiteraard gestuurd door de commercie. Daar tegenin gaan is niet zo eenvoudig. Het vergt kritisch denkwerk, doorzetting en het lef om voortdurend ‘uit de comfortzone’ te treden. Ouders hebben daar niet altijd energie voor, wanneer de kroost tussen de winkelrekken jengelt om een nieuw gadget van Cars of Frozen. Er is ook geen enkele ouder die fout handelt, als hij of zij beslist om die spullen aan te kopen.
Maar waar wringt het schoentje dan wel?
Antwoord: bij de klassieke rolverdeling van mannen en vrouwen in de maatschappij én hoe de perceptie erover hardnekkig standhoudt. In ons land mist het beleid op dat vlak slagkracht om dingen fundamenteel te veranderen. Mannen en vrouwen hebben in België bijvoorbeeld gelijke rechten, maar wanneer ‘ouderschap’ om de hoek komt kijken, is de gelijkheid ver te zoeken. Het huidige thematisch verlofmodel maakt dat jonge ouders astronaut (papa) of verpleegster (mama) blijven, zonder meer.
Moeders klitten aan het gezin, vaders een stuk minder.
De ongelijkheid ontstaat eigenlijk meteen na een bevalling. Een moeder mag 15 weken zwangerschapsverlof opnemen, vaders moeten het stellen met 10 dagen vaderschapsverlof. Die regeling motiveert mannen niet echt om betrokken te zijn bij de zorg voor het gezin.
Ouders lijden ook loonverlies terwijl ze verlof opnemen: moeders vallen terug op respectievelijk 82% en 75% van het brutoloon, vaders op 100% en 82%.
Logisch gevolg: dat vaders vrij snel na de bevalling, weer aan de slag gaan. De kinderopvang start gemiddeld drie à vier maanden later, als de moeder ook weer gaat werken. Vaak doet ze het dan deeltijds of vier vijfde, om meer bij de kinderen te zijn. Met andere woorden: moeders klitten aan het gezin, vaders een stuk minder. Waardoor we die vaders dus ook zelden vragen of zij nu deeltijds werken, laat staan: op woensdag naar de voetbaltraining van hun kind rijden.
Relatief afwezige vaders zijn het Belgische ‘normaal’
Dat ‘normaal’ zorgt er in veel gevallen voor dat jonge vrouwen ook minder populaire sollicitanten op de arbeidsmarkt zijn. Als een vrouw zwanger wordt en bevalt, is de impact voor de werkgever immers groot. Hij moet langdurige afwezigheid overbruggen.
Vandaar dat vrouwen tijdens sollicitaties geregeld de vraag krijgen of ze al kinderen hebben, of er nog wensen. De vraag an sich is niet verkeerd, maar de achterliggende gedachte wel: dat kinderen de professionele prestaties van vrouwen hypothekeren. Niet de prestaties van mannen. Alweer stereotypie in de hoogste graad.
Kan het niet anders, vragen critici zich af?
Dat kan het gelukkig wel. In tal van Europese landen voert men een gelijkwaardig(er) ondersteuningsbeleid ten aanzien van jonge gezinnen. Noorwegen is een voortrekker op dat vlak. Dankzij een uitgekiend belastingmodel krijgen moeders en vaders er na een bevalling – als de moeder voldoende rechten heeft opgebouwd – 49 of 59 weken ouderschapsverlof. Bij 49 weken behouden ze hun volledige loon, bij 59 weken vallen ze terug op 80% van dat loon.
De Noren kunnen carrière en gezin in elk geval een stuk vlotter combineren.
15 weken/10 dagen versus 49 weken, 75% loon versus 100% loon.
De kloof met België is immens, terwijl we in wezen allebei West-Europese landen zijn. De Noren kunnen carrière en gezin in elk geval een stuk vlotter combineren. Bovendien maakt hun beleid komaf met de rolpatronen waar wij nog aan vastkleven. Mama’s en papa’s zijn er allebei evenveel ouder, astronaut als verpleger. Voor werkgevers maakt het geen verschil of ze een man of vrouw aanwerven: gesteld dat die kinderen krijgen, dan zijn ze na de bevalling even lang afwezig.
Als de kinderen groter worden, verlaten beide ouders al eens de werkplek voor een rit naar de voetbaltraining. Om diezelfde reden: zelden vergaderingen na 14 uur op een Noorse werkagenda. It’s not done.
De consultant-in-maatpak mag gewoon van rol wisselen als hij dat wil, zijn partner ook. Er wordt niet om gefronst. En de Noorse kinderen? Die houden even veel van Spiderman en Unicorns als de onze, maar over rolpatronen denken ze een stuk minder stereotiep. Waar wachten we in België eigenlijk nog op?
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.