Advocaat Toon Deschepper: "In de gevangenis heb je meer rechten dan in Levanta"

Begin deze week bracht deze krant aan het licht dat Levanta gesprekken in de bezoekersruimte afluistert. Later kwamen er ook getuigenissen over veelvuldige en langdurige fixaties, tot 13 weken, naar boven. "Zoiets tolereer je toch niet?", zegt advocaat Toon Deschepper.

Hij kent de materie van dichtbij. Deschepper zetelde twintig jaar in de Commissie Maatschappelijke Bescherming in Gent, die oordeelde over het verlof en de opvolging van geïnterneerden. Hij wordt nu naar voren geschoven door de Orde van Vlaamse Balies als woordvoerder in de zaak-Levanta. 

"Collega-advocaten en magistraten kennen de verhalen van patiënten die erg repressief behandeld worden", zegt hij. "Ze worden veel te snel bestraft, meteen in afzondering gebracht en gefixeerd. Sommige advocaten doen er nu alles aan om hun cliënt toch maar naar het FPC in Antwerpen (waar sinds kort ook vrouwelijke geïnterneerden worden opgevangen, RW) te sturen, omdat ze weten hoe het er in Zelzate aan toegaat. Dat er audio-opnamen gemaakt werden in de ontmoetingsruimte, komt er nog eens bij. Dat is nieuw voor mij." 

Waar loopt het mis?

Deschepper: "Het is al bijna een roeping om in zo'n instelling te gaan werken. De omstandigheden zijn vaak moeilijk. Heel veel patiënten hebben een zwaar verleden: collocatie, verslaving, trauma's, borderline, impulsief gedrag. Het personeel heeft allicht de beste bedoelingen. Maar het is het beleid dat onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd is. Hoofdgeneesheer Jan De Varé zwaait met studies, maar ik vraag me af met dewelke."

Hoe bedoelt u?

"Ik geef een voorbeeld: de patiënten mogen tv kijken. Wanneer ze in een feuilleton een verkrachtingsscène zien, begint een van hen agressief gedrag te vertonen. De reactie is nu: meteen bestraffen. Terwijl je zou moeten proberen doorgronden wat er aan de hand. Zo kan je op iets langere termijn echt resultaten boeken."

U zegt: het gaat om zware gevallen. Misschien is fixatie of afzondering soms wel de enige oplossing voor de veiligheid van personeel en patiënten? 

"Het moet het ultieme en laatste redmiddel zijn. Het is de bedoeling die technieken zo weinig mogelijk toe te passen. Nu wordt er veel te snel naar gegrepen. Ik lees in het verslag van Zorginspectie dat beveiligingsmaatregelen proportioneel moeten zijn. Duidelijke criteria om dat te toetsen ontbreken, wordt aangevoerd. Het is te gemakkelijk om je daar achter te verschuilen. In Bierbeek, waar langdurig geïnterneerde mannen verblijven, zijn er veel minder fixaties en afzonderingen. Het kan dus ook anders."

Voor geïnterneerden ontbreekt een duidelijk juridisch kader over wat hun rechten zijn. Is dat niet het probleem?

"Dat is een drogreden. Als het gaat om afluisterpraktijken in de ontmoetingsruimte is iedereen formeel: dit kan niet door de beugel. Het is een schending van de mensenrechten, de wet op de privacy en de patiëntenrechten. Zogezegd gebeuren de opnames voor de veiligheid. Maar als advocaat zitten we in de gevangenis soms alleen tegenover moordenaars en andere zware misdadigers. Nooit worden we afgeluisterd.

"Het Agentschap Zorg en Gezondheid gaat een gesprek met de instelling hierover aan en vraagt om snel in te grijpen. Wel, wat ons betreft, moet hier onmiddellijk een einde aan gemaakt worden."

Minister van Volksgezondheid Maggie De Block had het op Radio 1 over 'indianenverhalen' als het ging over het repressieve beleid.

"Dat vond ik beneden alle peil, mijn weinige haren gingen ervan rechtstaan. Ik heb begrepen dat ze intussen haar boodschap wat heeft bijgestuurd. De inspectieverslagen, waar sprake is van de veelvuldige fixaties, zijn niet gebaseerd op basis van twee misnoegde patiëntes. Daar is grondig werk verricht."

Wat nu?

"Ik roep alle geïnterneerden en hun advocaten op het heft in handen te nemen. Een patiënte die dertien weken gefixeerd is geweest: zoiets kan toch niet? Daar moet je als advocaat tegen optreden. Als er op korte termijn geen verbetering komt, starten we vanuit de Balie een kort geding tegen Levanta. Dat gaat over het afluisteren, maar even goed over het schenden van briefgeheim, het ontbreken van een ontmoetingsruimte voor advocaten of de gebrekkige toegang tot de ombudsdienst. Over fixaties en afzonderingen kan je in een kort geding weinig beginnen, dat is een kwestie van therapeutische vrijheid. De raad van bestuur moet zijn conclusies trekken."

Moet hoofdgeneesheer De Varé vertrekken?

"Het is niet aan mij om daarover te oordelen. Ik ga geen oorlog met hem beginnen. Ik maak gewoon vaststellingen. Kijk, het gaat om erg kwetsbare vrouwen, die geen dure advocaten kunnen betalen. Al te vaak wordt gezegd dat de verhalen overdreven zijn. Laten we dit ernstig nemen. Deze week is er wel wat commotie, maar morgen heeft niemand het hierover.  In de gevangenis zou bij zulke misstanden iedereen meteen op zijn achterste poten staan. Maar blijkbaar heb je daar meer rechten."