Direct naar artikelinhoud
Gezondheid

Waar komt die angst voor vaccins toch vandaan?

Waar komt die angst voor vaccins toch vandaan?
Beeld Hollandse Hoogte / David Rozing

Als er één argument is dat voortdurend opduikt bij weigeraars van vaccins, is het wel deze: in het vooraanstaande artsenblad The Lancet is ooit aangetoond dat het combinatievaccin tegen bof, mazelen en rode hond (BMR) autisme veroorzaakt. En die studie zou vervolgens om politieke redenen onder het vloerkleed zijn geveegd.

Dat is, zoals alle goede leugens, een beetje waar. In 1998 schreven dertien artsen, onder leiding van de Britse internist Andrew Wakefield van het Royal Free Hospital in Londen, in The Lancet dat ze twaalf kinderen hadden onderzocht met autisme. Bij acht van hen was de aandoening vastgesteld binnen een maand nadat ze het BMR-vaccin hadden gekregen. Dat duidt op een "mogelijke relatie", al is het "geen bewijs voor een associatie", benadrukten de onderzoekers zelf.

Zes jaar later trok het tijdschrift het vakartikel in, op verzoek van tien van de auteurs. Daarachter zaten inderdaad deels politieke redenen: in de jaren na het onderzoek was er een flinke vaccinangst uitgebroken in het Verenigd Koninkrijk, en de auteurs vonden dat zorgwekkend. Maar ook het artikel zelf was zeer omstreden, met name omdat het ging om maar twaalf patiëntjes. Ook de technische details rammelden: zo was er geen enkel bewijs dat het vaccin het immuunsysteem tijdelijk stillegt, zoals het artikel aannam.

In de jaren die volgden verdampte het vermeende verband tussen vaccins en autisme definitief in andere, grotere studies. In Japan nam het aantal autismegevallen toe nádat het BMR-vaccin werd afgeschaft. In Denemarken vergeleek men bij liefst een half miljoen baby’s de gevaccineerden en de niet-gevaccineerden: in beide groepen kregen de kinderen precies even vaak autisme. Een andere, reusachtige volgstudie bracht aan het licht dat er ook geen verschil is bij vaccins met en zonder kwikatomen erin.

Hoofdauteur Wakefield raakte intussen zo in opspraak dat hij uit het artsenambt werd ontheven. Hij had verzwegen dat hij verstrengelde belangen had: Wakefield werkte aan een alternatief vaccin, en kreeg grote sommen geld van de advocaten van ouders met een autistisch kind die uit zijn op schadevergoeding. Bovendien bezondigde hij zich aan onethisch gedrag. Voor zijn onderzoek gaf hij de kinderen pijnlijke ruggenprikken en darmschouwingen zonder medische noodzaak. En bij een andere gelegenheid nam hij op een kinderfeestje illegaal bloed af, tegen betaling van vijf pond per kind.

In de medische werkelijkheid lijkt er vooral sprake van toeval: sommige vormen van autisme openbaren zich precies rond de leeftijd waarop het vaccin wordt gegeven. Bovendien kan het BMR-vaccin koorts geven en in ongeveer een op de 3000 gevallen stuiptrekkingen veroorzaken. Zeer griezelig om te zien, maar er is geen bewijs voor negatieve lange-termijngevolgen .

Wat is het vaccinatiebeleid in het buitenland?

Italië

Het wel-niet-wel-niet verplicht vaccineren van kinderen zorgt in Italië al bijna twee jaar tot felle discussies. Na een zware mazelenepidemie waarbij meerdere kinderen overleden, verplichtte de vorige regering het bij wet om ingeënt te zijn. Zonder prik was je als Italiaans kind niet langer welkom op school of de crèche.

Dat leidde tot grote protesten van de zogenoemde no-vax beweging, een groeiende groep Italianen die zeer sceptisch tegenover de farmaceutische industrie staat en gelooft dat sommige vaccins autisme veroorzaken – scepsis die ook leeft bij de twee nieuwe Italiaanse regeringspartijen, Lega en de Vijfsterrenbeweging.

Zo zei de nieuwe minister van gezondheidszorg, zelf arts, afgelopen woensdag dat sterfgevallen door mazelen nu eenmaal onontkoombaar zijn.

Haar ministerie werkt bovendien aan een nieuwe wet die ouders vrij laat in hun keuze. Tot die wet klaar is, wordt de eerdere vaccinatieverplichting opgeschort, zo besliste een meerderheid van het parlement deze week. Dat terwijl juist die wet er voor zorgde dat de vaccinatiegraad in Italië voor het eerst in jaren weer eens steeg naar 92 procent. Een jaar eerder lag dat niveau op 85 procent – een van de laagste percentages van Europa.

Jarl van der Ploeg

Frankrijk

Marine Eraville uit Bordeaux kreeg op 2-jarige leeftijd een harttransplantatie, waardoor ze niet kon worden ingeënt tegen mazelen. Vorige maand overleed ze aan deze ziekte, 16 jaar oud. Haar dood bewijst volgens de autoriteiten dat de vaccinatiegraad voor mazelen in Frankrijk veel te laag is: 79 procent tegenover een gewenste 95 procent. Dit jaar overleden al drie mensen aan de ziekte. Sinds 1 januari is inenting tegen mazelen en tien andere ziekten verplicht. Wie een jong kind aanmeldt bij een crèche of school moet een bewijs van inenting overleggen. Over de effectiviteit valt nog weinig te zeggen: de eerste controles begonnen pas deze zomer.

Peter Giesen

Duitsland

Duitsland is wat inentingen betreft het zwarte schaap van de EU, vanwege het vermoedelijk lage inentingspercentage. Vermoedelijk, want ons buurland kent inentingsverplichting noch inentingsregisters. Volgens de laatste schattingen zou 87 procent van de kleuters alle aanbevolen prikken hebben gehad. Notoire niet-inenters zijn christenen, immigrantengemeenschappen en hoogopgeleide grootstedelijke ouders. Uit een peiling begin dit jaar bleek dat de helft van de Duitsers vindt dat kinderen ziektes als de mazelen ‘gewoon moeten doormaken.’ In 2015 werd regering op de vingers getikt door de WHO omdat 60 procent van de mazelenbesmettingen in de EU uit Duitsland afkomstig was. Sindsdien zwelt de roep om een inentingsverplichting steeds verder aan, vooral onder artsen.

Sterre Lindhout

Verenigd Koninkrijk

Het inenten van kinderen is niet verplicht in het Verenigd Koninkrijk, ook niet als ze naar de kinderopvang gegaan. Eind negentiende eeuw heeft de Britse overheid geprobeerd het wettelijk te verplichten. Dat viel niet goed en er is daarna geen serieuze poging meer daartoe geweest, ook al laait de discussie soms op. De artsenvereniging moet niets van verplichting hebben. ‘De relatie arts-patiënt is gebaseerd op vertrouwen, keuze en openheid. We denken dat verplichte vaccinatie deze band schaaft,’ stelde de vereniging in een rapportage. Bijna 92 procent van de Britse kinderen wordt vrijwillig ingeënt tegen mazelen, bof en de rode hond. Het percentage is afgelopen jaren licht gedaald.

Patrick van IJzendoorn

Spanje

In Spanje is er vooralsnog weinig discussie over vaccinatie. De laatste cijfers, uit 2016, laten zien dat 97 procent van de kinderen tussen de 0 en 1 jaar wordt ingeënt. De vaccinaties zijn niet verplicht, ook niet in de kinderopvang. Alleen in Barcelona heeft de gemeenteraad een commissie aan het werk gezet die moet bestuderen of er een verplichting moet komen in de crèches. Dat gebeurde nadat er een kinkhoestepidemie was geweest.

De laatste keer dat het debat over verplichte vaccinatie op grote schaal oplaaide, was in 2015. Toen overleed een 6-jarig jongetje uit Olot (Catalonië) aan difterie. Zijn ouders hadden hem niet laten inenten. Net als andere ‘neorurales’ – nieuwe plattelandsbewoners – in die omgeving bleken ze te vertrouwen op natuurgeneeskunde. De ouders verklaarden dat ze ‘bedrogen’ waren door de antivaccinatiebeweging. Negen kinderen die met hun zoontje op zomerkamp waren geweest, bleken ook besmet met het virus – maar zij werden niet ziek, omdat ze wel waren ingeënt.

Maartje Bakker