20 jaar 'The Miseducation of Lauryn Hill': "Als je een vrouw bent en hiphop maakt, word je al snel met haar vergeleken"

Met haar debuut The Miseducation of Lauryn Hill brak ze records, bewees ze dat ze de Fugees niet nodig had en toonde ze de hele wereld dat uitmuntende muziek geen grenzen kent. "Als je een vrouw bent en hiphop maakt, word je al snel met haar vergeleken."

In de twintig jaar sinds de release van The Miseducation of Lauryn Hill leidde Hill een teruggetrokken bestaan, maakte ze ruzie met haar medemuzikanten, probeerde ze tevergeefs een opvolger op te nemen en moest ze een tijdje brommen voor belastingontduiking. Maar die ene plaat uit 1998 blijft nazinderen. Nicki Minaj noemde haar onlangs nog een inspiratie voor haar fonkelnieuwe plaat ‘Queen’, de nieuwe hiphopkoningin Cardi B zong het ‘Care for me’-refrein uit Hills ‘Ex-Factor’ na op haar eigen debuut, en Drake samplede hetzelfde nummer op zijn monsterhit ‘Nice for What’.

_{Lees verder onder de foto.}

Lauryn Hill was 22 toen ze in 1997 aan de opnames van haar debuut begon. Ze stond toen nog bekend als L. Boogie, één derde van de Fugees, en de stem die in de zomer daarvoor elke radiozender had gekaapt met – ‘one time!’ – ‘Killing Me Softly (With His Song)’. Al sinds de middelbare school maakten Hill en de Haïtianen Wyclef Jean en Pras Michél samen muziek, eerst als The Rap Translator en daarna als Fugees. Maar hoe succesvoller de Fugees werden, hoe verder het trio uit elkaar groeide. In 1996 verscheen The Score, de doorbraakplaat van de groep met daarop naast ‘Killing Me Softly’ ook nog hits als ‘Fu-Gee-La’ en ‘Ready or Not’, een jaar later verliet Hill de groep. In de zomer van 1997 werd Lauryn Hill moeder en dat maakte iets bij haar los: "Ik had plots een intens verlangen om te schrijven. Elke keer als ik gekwetst of teleurgesteld werd, elke keer als ik iets bijleerde, schreef ik een nieuwe song." Vol inspiratie besliste ze een plaat op te nemen zónder de inmenging van Pras en Wyclef Jean.

Lauryn wou afwijken van het harde en nachtelijke geluid van de Fugees: "Ik schreef songs met de integriteit van reggae, de impact van hiphop en de instrumentatie van soul." Ze mengde die drie Afro-Amerikaanse genres tot één sound, waarop later het label neo-soul werd geplakt. Samples en loops vermeed ze. Santana kwam op een akoestische gitaar tokkelen, D’Angelo en Mary J. Blige gingen met Hill in duet en de toen nog onbekende John Legend speelde een potje piano op wat later de hit ‘Everything Is Everything’ zou worden.

De troef van Lauryn Hill? Ze kan alles. ‘To Zion’, een lied over haar pasgeboren zoon, werd in Humo ooit omschreven als ‘Wu-Tang Clan meets Tracy Chapman’. ‘Thank you for choosin’ me,’ zingt de kersverse moeder er tegen haar kindje. Waarna ze gehakt maakt van oppervlakkige en hypocriete mannen én vrouwen in haar wereldhit ‘Doo Wop (That Thing)’.

Ze briest in ‘Final Hour’, slowt met D’Angelo in het intieme ‘Nothing Even Matters’ en funkt in ‘Every Ghetto, Every City.’ Ze kan man en vrouw verleiden met haar bloedmooie stem, maar legt met hetzelfde gemak haar vijanden neer met haar vurige raps. Nog zeldzamer: ze schrijft haar eigen songs en verzorgt zelf de productie en arrangementen. "Dit is mijn plaat. Wie kan mijn verhaal beter vertellen dan ik?", reageerde ze toen haar platenlabel RZA van Wu-Tang Clan als producer wou inhuren. De plaat eindigt met de soulballad ‘The Miseducation of Lauryn Hill’, waarvan de slotzin luidt: ‘And deep in my heart, the answer, it was in me / And I made up my mind to define my own destiny’.

Erkenning

The Miseducation of Lauryn Hill lag op 25 augustus 1998 in de rekken. Uit de Humo-recensie van toen: "Lauryn Hill, dames en heren. Als u de naam niet onthoudt, doet de rest van de wereld het in uw plaats. Moge de planeet in alle rust en kalmte onder haar vleugels ontploffen: we’re ready." En of de planeet ontplofte. De plaat stond meteen op één in de Amerikaanse charts, net als haar single ‘Doo Wop’ een dikke maand eerder. Ze kwam op de cover van Time, Rolling Stone en meerdere modebladen te staan. Op de Grammy’s werd ze de eerste vrouw die tien nominaties binnensleepte, én de eerste die er vijf won. Met The Miseducation bracht Lauryn Hill als geen ander hiphop naar de mainstream.

Hollywood was ook geïnteresseerd: Hill kreeg een rol aangeboden in Charlie’s Angels, The Bourne Identity en The Matrix. Maar ze sloeg alles af. Ze stopte ook met interviews. Ontsloeg haar management. Haatte het dat ze niet zomaar meer buiten kon komen zonder te worden herkend of gefotografeerd. En begon het advies te volgen van een sekteleider genaamd Brother Anthony. Een van de hoofdredenen voor haar plotse isolement: drie maand na de release van The Miseducation sleepten de vier studiomuzikanten van de groep New Ark Lauryn Hill voor het gerecht. Ze eisten geld en erkenning voor hun bijdrage aan haar plaat. Volgens Hill wilde New Ark gewoon profiteren van haar succes. In 2001 werd het geschil buiten de rechtbank geregeld: Hill zou hun 5 miljoen dollar hebben betaald.

Met die aanslepende rechtszaak achter de rug bracht Lauryn Hill een liveplaat met nieuwe songs uit via MTV Unplugged in 2002. Het werd een commerciële flop en de recensenten waren niet mals. Marc Coenen in Humo destijds: "Hill is zo hees als een fundamentalist van een kettingroker, mist meer noten dan Neil Young op een slechte dag en beheerst, als ik goed geteld heb, nauwelijks vier akkoorden." Tussen de nummers vertelt ze, af en toe al wenend, over hoe ze worstelt met roem: "Ik heb een publieke figuur gecreëerd en die houdt me nu gevangen. Ik kan geen echte persoon meer zijn omdat ik bang ben voor wat het publiek zou zeggen. Daar moet ik van af."

Wonder boven wonder kwamen de Fugees weer samen in 2004: ze toerden, brachten een single uit en probeerden een nieuwe plaat in te blikken. Tevergeefs. "Elke avond moet ik zo’n drie kwartier op het podium wachten tot Lauryn Hill klaar is om ons te vergezellen", klaagde Wyclef Jean. Hill verplichtte Jean en Pras om haar als Ms. Hill aan te spreken omdat – aldus Ms. Hill zelf – "ik een wijze vrouw ben en respect verdien". De reünie duurde niet lang. De Fugees speelden hun laatste optreden samen in 2006, waarna Pras zei: "Je hebt meer kans om Osama bin Laden en George W. Bush samen een latte in een Starbucks te zien drinken dan dat ik nog eens samenwerk met Lauryn Hill."

Gevangenis

Ms. Hill bleef daarna in het nieuws komen wegens haar onvoorspelbare liveshows en controversiële uitspraken. In 2012 bereikte ze een definitief dieptepunt, toen ze werd aangeklaagd voor belastingfraude. Ze pleitte schuldig, betaalde een fikse boete en zat drie maanden in de gevangenis. Haar ster viel dus even snel als ze gerezen was. "Mensen keken naar haar om de muziek te redden en hiphop in leven te houden. Dat is een ondraaglijke last voor een 23-jarige", verklaarde de journaliste Joan Morgan, die zopas een boek over Lauryn Hill heeft uitgebracht. Wyclef Jean noemde haar gek, Pras sprak hem tegen: "Als je niet conventioneel door het leven gaat, noemen mensen je waanzinnig. Lauryn is al evenmin gek als Einstein dat was."

Maar in het najaar van 1998 stond ze in het centrum van de muziekgeschiedenis. "Ze opende de deur voor vrouwelijke artiesten die níet per se met hun borsten bloot rondlopen", zei RZA een maand na de release van The Miseducation. Adele rekent The Miseducation tot haar lievelingsplaten: "Ik heb dat ding volledig ontleed en me de hele tijd afgevraagd of ik ooit zo passioneel muziek zou kunnen schrijven." Nicki Minaj viel wenend op haar knieën toen ze twee zomers geleden Lauryn Hill ontmoette. Beyoncé, John Legend, Kanye West, Amy Winehouse, Kendrick Lamar en zovele anderen noemden haar een voorbeeld en een mentor. Een volledige generatie popsterren die de lessen van The Miseducation of Lauryn Hill nauwgezet heeft gevolgd.

Feministisch icoon

Ook bij ons was de impact van de plaat voelbaar. Selah Sue en Blu Samu beschouwen Lauryn Hill als één van hun idolen, maar de allergrootste Belgische fan moet toch wel Coely Mbueno heten.

Coely Mbueno: "Ik zag de aankondiging van haar optreden in Vorst en riep: ‘We moeten gaan!’ Vrienden bleven mij maar taggen op Facebook. Blijkbaar weet iedereen dat ik fan ben." (lacht)

Je was vier toen The Miseducation uitkwam. Hoe heb je Lauryn Hill leren kennen?

Coely: "Ik ben met haar muziek opgegroeid. Ik zette de televisie altijd luider als de videoclips van ‘Ready or Not’, ‘Fu-Gee-La’ en ‘Doo Wop’ op MTV verschenen. Ik heb ook tientallen keren naar de film Sister Act 2 gekeken, gewoon om Hill te bewonderen. Toen ik zelf muziek begon te maken, verdiepte ik me helemaal in haar werk. Ze was jong en slim en welbespraakt. Ze was een vrouw, een fenomenale zangeres én een weergaloze rapper. Haar teksten zitten vol poëzie en filosofie. Ze was bovendien bijzonder sexy zonder zich vulgair te kleden – dat is ze nog steeds. Lauryn Hill was 22 toen ze voor Aretha Franklin de song ‘A Rose Is Still a Rose’ schreef, die vervolgens een hit werd. Terwijl haar leeftijdsgenoten studeerden of feestten, veroverde zij de wereld."

_{Lees verder onder de foto.}

Welk nummer van Lauryn Hill heb je het meest beluisterd?

(zucht) "Allemaal? Meestal leg ik The Miseducation in zijn geheel op. Het is een stevige plaat, maar toch vliegt ze voorbij. Ik heb héél vaak geluisterd naar ‘Turn Your Lights Down Low’, haar prachtige remix van de song van Bob Marley. ‘Doo Wop’ ken ik volledig vanbuiten: niets of niemand kan me tegenhouden als dat nummer op de radio komt, dan zing ik élk woord mee. ‘Ex-Factor’ vind ik prachtig. ‘To Zion’ brengt me altijd tot rust. De beat van ‘Lost Ones’ is machtig. Voor mij zijn dat niet zomaar liedjes, ze betekenen veel meer. In haar songs zitten zinnetjes die ik op bepaalde momenten echt even móét horen. Ik kan daar kracht uit putten."

Verkies je haar soloplaat of haar werk bij de Fugees?

"Ik vind het geweldig dat ze beide fases heeft meegemaakt, want die twee projecten zijn zo verschillend. Haar flow, haar woordgebruik bij de Fugees is insane. Maar op Miseducation had Lauryn nog veel meer manieren en stijlen gevonden om haar verhaal te vertellen. Alsof ze uit haar cocon was gekropen."

In de media word je vaak de Belgische Lauryn Hill genoemd.

"Ik word van alles en nog wat genoemd. (lacht) Als je een vrouw bent en hiphop maakt, word je inderdaad al snel met Lauryn Hill vergeleken. Ik vind het natuurlijk een prachtig compliment, maar ik ben Coely en zij is Lauryn. Zij heeft in de jaren 90 potten gebroken. Nu is het aan ons om op onze manier en met onze stem een eigen weg te banen."

In Amerika was Lauryn Hill de eerste rappende vrouw die solo op één in de hitlijst kwam te staan. Is een sterke vrouw in de muziekwereld een zeldzaamheid?

"Naar mijn gevoel niet. Ik kijk op naar Lauryn Hill, maar ook naar zoveel andere vrouwelijke rappers die stuk voor stuk hun eigen ding doen. Queen Latifah maakte harde maar respectvolle hiphop. Missy Elliott had de dansmoves en de duistere clips. Lil’ Kim was ruig en sexy. In de nineties had je nog Foxy Brown, TLC, Eve en MC Lyte. Anno 2018 heb je Cardi B, Nicki Minaj en nog zovele anderen. Lauryn Hill heeft wél bijzonder veel mogelijk gemaakt voor andere vrouwelijke rappers. Daar draait het ook om: wij vrouwen moeten elkaar steunen. Want we streven allemaal naar hetzelfde doel, goede muziek uitbrengen."

Zou je haar een feministisch icoon noemen?

"Ja. Ze kwam op voor haar rechten en de rechten van alle andere vrouwen. Dat is niet eenvoudig. Als je als vrouw je mannetje kunt staan, dan vinden sommigen dat intimiderend. Maar Lauryn Hill heeft altijd haar zin gedaan, ongeacht de verwachtingen van anderen. Zij heeft bewezen dat vrouwen alles kunnen, zolang ze maar de moed hebben om zich te laten horen."

_{Lees verder onder de foto.}

Hou je je ook bezig met de perikelen in haar leven?

"Nee. Je hoort vaak over alle gekke dingen die haar overkomen zijn. Meestal heeft ze er een goede verklaring voor. Maar zelfs al heeft ze die niet, het zijn háár problemen en die zijn haar zaak. Iedereen heeft ups en downs, die van Lauryn Hill komen gewoon in de media."

Om de zoveel jaar zijn er weer geruchten dat Lauryn Hill aan een nieuwe plaat aan het werken is. Ben jij eigenlijk nog aan het wachten op iets nieuws?

"Eerlijk gezegd niet. Mocht ze met iets nieuws komen, zou ik zeker luisteren. Maar het statement dat Hill in 1998 heeft gemaakt met The Miseducation is voor mij straf genoeg. Twintig jaar later verkoopt ze met dezelfde songs nog steeds Vorst Nationaal uit. Wij stervelingen blijven maar platen maken, terwijl zij aan één genoeg heeft. Ze is een levende legende."

Heb je haar al eens eerder live gezien?

"Op Crammerock in 2014, waar ik zelf ook geprogrammeerd stond. Al heb ik weinig van haar optreden gezien. Ik was te overdonderd: 'Oh my god, Lauryn Hill staat op geen vijftien meter van mij en speelt al mijn lievelingsliedjes!' Ik danste uitbundig en brulde elk woord mee. Nostalgie, hè."

Op Crammerock heeft ze het publiek wel een halfuur op haar laten wachten.

(lacht) "Geweldig. Ik ben altijd heel stipt, maar ik heb er geen probleem mee om even te wachten tot Lauryn klaar is om op het podium te komen."

Lauryn Hill speelt op zondag 18 november in Vorst Nationaal.

Copyright HUMO.