Slavenhandel tussen Afrika en Amerika begon 500 jaar geleden... met een Vlaming

Op 18 augustus 1518 - 500 jaar geleden dus - ondertekende Keizer Karel V een charter over de slavenhandel. Dat deed hij als koning van Spanje, want dat was ook een van zijn titels. Daarmee verleende hij het recht om 4.000 zwarte slaven rechtstreeks van Afrika naar Amerika te verschepen aan een Vlaamse edelman: Laurent de Gouvenot, in Spanje bekend als Lorenzo de Gorrevod. 

Tot dan toe waren zwarte slaven die uit Afrika geroofd werden vooral naar Spanje en Portugal verscheept. Maar in 1492 had Columbus de Nieuwe Wereld ontdekt, en algauw werden de gevangengenomen slaven nu ook  doorgestuurd naar de Caribische eilanden, en naar het Zuid- en Noord-Amerikaanse vasteland.

Dat vertelde prof. Gert Oostindie, hoogleraar koloniale geschiedenis aan de universiteit van Leiden, in "De Wereld Vandaag" op Radio 1: "Het nieuwe was vooral dat Karel V in dat charter zegt: laat ze liever meteen van Afrika naar de Nieuwe Wereld brengen, naar onze koloniën daar." (lees verder onder de illustratie)

De Nieuwe Wereld was eigenlijk nog maar net ontdekt: waarom kwam die import van zwarte slaven al zo snel op gang? Prof. Oostindie: "De Spanjaarden waren aangekomen op de Caribische eilanden en later op het Amerikaanse vasteland. Daar was een inheemse bevolking die Columbus "Indianen" noemde omdat hij dacht dat hij in India aanbeland was. Die bevolking kon niet werken in de goudmijnen of op de plantages omdat - het is gruwelijk om het te zeggen - ze met bosjes doodvielen door Europese ziektes waar ze niet tegen bestand waren."

"Toen dachten de Spanjaarden niet: laten we maar weggaan hier, want we brengen enkel onheil. Nee, ze dachten: we moeten een andere vorm van arbeid vinden. En toen zei men: we gaan Afrikanen als slaven halen en direct naar de Nieuwe Wereld brengen om daar te werken in mijnen, en vooral in toenemende mate op plantages waar ze suikerriet, koffie, tabak en katoen moesten verbouwen." (lees verder onder de illustratie)

In het charter verleent keizer Karel het recht om 4.000 slaven rechtstreeks van Afrika naar Amerika te verhandelen aan de edelman Laurent de Gouvenot. Prof. Oostindie: "Dat was inderdaad een Vlaamse edelman die aan het hof van Karel werkte. Er waren overigens ook veel Noord-Nederlanders die in die teksten als "Flamenco's" of dus Vlamingen aangeduid worden. Die werkten gewoon in die koninklijke machinerie zeg maar. Laurent de Gouvenot kreeg die licentie en hij ging die trouwens meteen doorverkopen aan anderen - maar hij was er dus bij betrokken."

En de Gouvenot was niet de enige: "Na de val van Antwerpen zijn veel Vlamingen gevlucht naar de Noordelijke Nederlanden. En een deel daarvan wordt onderdeel van de Nederlandse handelselite. Een bekend voorbeeld is de Antwerpenaar Balthazar de Moucheron. Dat soort kooplieden deden mee met wat de Nederlanders op dat moment gaan ontwikkelen, namelijk ook kolonialisme overzee, ook betrokkenheid bij de slavenhandel. Dus ja, ook Vlamingen zaten daarbij."

Dat charter was de start van een steeds toenemende handel in zwarte slaven, rechtstreeks vanuit Afrika naar Amerika. Die praktijk zou 350 jaar duren.  In totaal werden ongeveer 12 miljoen Afrikanen verscheept. De handel zorgde voor rooftochten die stammenoorlogen veroorzaakten op het Afrikaanse continent. En ook in Zuid- en Noord-Amerika zijn de ontwrichtende gevolgen van deze zwarte bladzijde uit de Europese geschiedenis tot op de huidige dag voelbaar. 

Beluister hieronder het gesprek met prof. Gert Oostindie in "De Wereld Vandaag" op Radio 1: