Videospeler inladen...

Franciscus in Ierland: de moeilijkste reis van de paus

Paus Franciscus bezoekt dit weekend Ierland in het kader van de Wereldgezinsdagen. Franciscus’ aanwezigheid moest het orgelpunt worden van de bijeenkomst die sinds dinsdag aan de gang is. Maar door -opnieuw-  een schandaalsfeer die rond de Kerk hangt sinds de verhalen over kindermisbruik in de VS, in Pennsylvania,  lijkt dit vooral een beproeving te worden voor de paus. 

analyse
Peter Decroubele
Peter Decroubele is VRT NWS-journalist en volgt het heden en het verleden in het Vaticaan

Het is van september 1979 geleden dat een paus nog eens Ierland bezocht. Toen Johannes-Paulus II, hij was nog geen jaar de hoogste gezagdrager binnen de Kerk. Het werd een ware triomftocht, cijfers zeggen dat één op de drie Ieren aanwezig was bij de vieringen. Het wordt nu anders: de tijdsgeest is veranderd, de secularisering heeft ook in het oerkatholieke Ierland toegeslagen, gelovigen zijn kritischer en mondiger geworden en de kritiek is toegenomen. Zeker de voorbije weken. Franciscus moet noodgedwongen een imago-operatie ondernemen.

Ierland is nog altijd zeer katholiek, laat ons wel wezen. Bijna 8 op de 10 Ieren noemen zich gelovig en katholiek. Maar feit is dat minder en minder gelovigen praktiseren. De Kerk is door de jaren heen in verval geraakt. Een typisch symptoom binnen Europa, maar Ierland had in de loop der jaren wel met veel schandalen af te rekenen. Denk maar aan de vele verhalen over kindermisbruik, sommigen spreken over bijna 15.000 slachtoffers.

Denk maar aan de zogenoemde Magdalene-wasserijen, voor “gevallen vrouwen en meisjes”. Werkhuizen, gerund door nonnen, de naam komt van de Bijbelse figuur Maria Magdalena. Feitelijk waren het katholieke tehuizen voor ongewenst zwangere vrouwen, maar ook voor prostituees en vrouwen die iets mispeuterd hadden? Ze werkten echt als slaven, hun kinderen werden weggenomen en ter adoptie aangeboden. Schandelijke praktijken die een enorme knauw hebben gegeven aan de perceptie over de Kerk. 

"Er wordt te weinig gedaan om leidinggevende geestelijken aan te pakken"

Marie Collins, slachtoffer én ex-lid van de pauselijke commissie ter bescherming van minderjarigen

En dat is nog los van de vele verhalen over misbruik door priesters, het altijd  en overal opduikende verhaal. Het heeft voor veel afvallige gelovigen gezorgd, voor veel kritiek op de kerk in Ierland en in het algemeen. Marie Collins bijvoorbeeld is een slachtoffer van kindermisbruik in de jaren ‘60, ze zetelde lang in de pauselijke commissie ter bescherming van minderjarigen, maar ze stapte intussen al op. “Omdat er te weinig werd gedaan om leidinggevende geestelijken aan te pakken, ook in het Vaticaan zelf”, was haar verklaring. Eigenlijk de essentie van de bundel kritiek dezer dagen.  Wanneer wordt de zonde van het misbruik eindelijk op alle niveaus aangepakt en vooral ook op het allerhoogste?

Niemand minder dan aartsbisschop Martin van Dublin roerde zich van de week openlijk: “Ik hoop dat de paus vriendelijk maar eerlijk en rechtuit zal spreken. De recente geschiedenis van de Kerk bij ons is donker, er is een licht nodig dat het donker verjaagt.” Of nog: “De Kerk heeft vertrouwen nodig, geen arrogantie. Het moet zo zijn dat de structuren van de Kerk het verzwijgen niet kunnen faciliteren.

Het wijst op wat zowat overal broedt: het is genoeg geweest, er is actie nodig. Franciscus publiceerde afgelopen maandag een lange brief, in zeven talen, op de website van het Vaticaan. Ongewoon. Gericht aan het “Volk van God”. Na de kwalijke verhalen van het uitgebreid en verdorven kindermisbruik in Pennsylvania. Waarin hij gedrag veroordeelt, evenzeer als dat misbruik verzwijgen en wegmoffelen.

Maar de brief viel bij velen niet zo goed omdat Franciscus eigenlijk wat rond de hete brij danst, man noch paard noemt. Het woord “bisschop” komt niet één keer voor in de lange tekst en daar mangelt het net. Té veel bisschoppen hebben misbruik van ondergeschikte priesters verzwegen en dat moet stoppen. De critici van Franciscus verwijten hem nu dat hij de stal niet genoeg uitmest. De hoge functionarissen, de bisschoppen, de kardinalen en de Curie-leden blijven te vaak buiten schot. En dat heeft zelfs de meest trouwe Franciscus-volgers opgejaagd. Die eisen actie.

Ierland, oerkatholiek maar progressiever geworden

De Ierse maatschappelijke context helpt Franciscus ook niet. Veel Ieren vinden dat het Vaticaan hopeloos achter loopt op het gebied van vrouwen- en homorechten, net op dat gebied is er onlangs veel veranderd. Drie jaar geleden stemde de bevolking in een referendum met een grote meerderheid voor het homohuwelijk en nog maar onlangs koos tweederde van de Ieren pro het recht op abortus. Telkens was tegen de wens en het stemadvies van de Kerk in. Franciscus liet al even een deur open op het vlak van homoseksualiteit, maar nooit op het vlak van abortus.  Dan ben je niet mee met de tijdsgeest, klinkt het breed.

En de criticasters zijn niet van de minsten. De Ierse gewezen president Mary McAleese noemt het Vaticaan vrouwonvriendelijk en noemt de standpunten over homoseksualiteit zeffs “kwaadaardig”. En dan is er nog de huidige premier, Leo Varadjar, hij is zelf homoseksueel en laat nooit na om voor zijn zaak te vechten. Hij hoop zelfs op een gesprek over dat onderwerp met Franciscus. Naast een onderhoud over de aanpak van kindermisbruik.

Deze pausreis is een evenwichtsoefening, het wordt over eieren lopen

Dit weekend kan een kantelpunt zijn voor de paus. Sinds zijn verkiezing vijf jaar geleden wist Franciscus te charmeren en in te pakken. Hij is populair, nederig, modern en verstaat de kunst om de gelovigen in te pakken. Hij heeft hervormd en bijgestuurd, maar al te vaak is daar voor de gelovigen zelf te weinig van te merken.

De katholieke wereld roept nu om een duidelijk signaal, om een duidelijke en voelbare aanpak. Ook al stapten de voorbije tijd meer dan 30 Chileense bisschoppen op, net als de Amerikaanse kardinaal McCarrick op en de Australische aartsbisschop Wilson. En dan is er nog kardinaal Pell, ook een Australiër, de nummer 3 van het Vaticaan, hij moet nog terechtstaan voor verhalen over het verzwijgen van kindermisbruik. Wees maar zeker dat in al die verhalen druk is gezet vanuit het Vaticaan. Maar toch.

Franciscus let er best voor op dat hij -net als zijn voorganger- niet de paus wordt die het kwaad van het kindermisbruik niet de baas kon. Er zijn ingrepen nodig. In Ierland circuleert dezer dagen een lolly met de beeltenis van de lachende paus op, de “Lollipope”. Grappige vondst, het wijst ook  op zijn populariteit, maar het is te hopen vooral voor Franciscus dat het niet grijnslachen wordt.

En ja, er zijn protestacties gepland, maar wees er maar zeker van dat Phoenix Park in Dublin afgeladen vol zal zitten zondag bij de slotviering van de Wereldgezinsdagen. In navolging van pakweg U2 of Johannes-Paulus II 39 jaar geleden, die er het “Papal Cross” naliet, dat nu priemend en wit naar de hemel stijgt.

Maar Franciscus zal de juiste woorden moeten gebruiken. Waar hij ook is, wat hij ook bezoekt, met welk slachtoffer van kindermisbruik hij ook zal spreken. Deze pausreis is een onderneming, een evenwichtsoefening, wellicht de moeilijkste reis uit het pontificaat van Franciscus. Het wordt over eieren lopen. En er zijn er al genoeg gebroken.   

Bekijk hier het item uit het Journaal van 13 uur

Videospeler inladen...

Meest gelezen