Direct naar artikelinhoud
Koloniaal verleden

Rotterdam laat uniek onderzoek uitvoeren naar eigen koloniale verleden

Een standbeeld van Piet Hein in Delfshaven, Rotterdam.Beeld Nationale beeldbank

Rotterdam laat het eigen verleden in de kolonies tot op de bodem uitzoeken. Uniek, volgens hoogleraar Gert Oostindie. "Het zou mooi zijn als het in Europa een trend zet."

De Nederlandse havenstad laat een breed onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek uitvoeren naar het eigen koloniale verleden. De uitkomst, over ruim twee jaar verwacht, moet de basis leggen voor een op feiten gebaseerde discussie in de gemeente, zegt Jantje Steenhuis, directeur van het Stadsarchief. "Van daaruit kunnen we besluiten nemen over de inhoud van nieuwe educatieve programma's of tentoonstellingen."

In Rotterdam woedt sinds vorig jaar een heftige discussie over omstreden historische figuren die in standbeelden verwerkt of in straatnamen vernoemd zijn. Aanleiding was de naamswijziging die kunstcentrum Witte de With aankondigde: naamgever - Witte Corneliszoon de With - is volgens kunstenaars een 'foute' zeeheld.

In Rotterdam woedt sinds vorig jaar een heftige discussie over omstreden historische figuren, nadat kunstcentrum Witte de With een naamswijziging aankondigde

In de gemeenteraad ontstond vervolgens de roep naar feitenonderzoek over dit deel van het verleden van de stad. 'Erfenissen van het slavernijverleden (zoals antizwart racisme, gebrek aan zelfvertrouwen, onwetendheid) zijn nog diep verankerd in onze samenleving', vermeldt een aangenomen motie. Daarin krijgt het Stadsarchief de opdracht onderzoek te laten verrichten en vervolgens 'het Rotterdamse koloniaal en slavernijverleden in samenwerking met musea in woord en beeld uit te werken en voor publiek toegankelijk te maken'.

Grote studie

Het Koninklijk Instituut voor taal-, land- en volkenkunde (KITLV) in Leiden heeft nu de opdracht gekregen dit onderzoek uit te voeren, bevestigt KITLV- directeur Gert Oostindie.

Het is volgens Steenhuis voor het eerst dat een stad een dergelijke grote studie uitzet. "Op specifieke onderwerpen zijn wel studies geweest. Maar dit brede onderzoek gaat niet alleen over de rol van de overheid in de koloniale en ook postkoloniale tijd, maar net zo goed over de haven, het bedrijfsleven en wat de gewone Rotterdammer met dit verleden te maken heeft."

Oostindie kent wel enkele buitenlandse steden als Liverpool, Nantes, Bordeaux en Hamburg die bijvoorbeeld een slavernijmuseum hebben met een apart deel over de rol van de eigen stad. Ook Amsterdam en Den Haag hebben wel enige aandacht voor het eigen verleden in de kolonies, zegt hij. "Maar dat Rotterdam de hele eigen koloniale geschiedenis tot de bodem wil laten uitzoeken, is ook in mijn ogen uniek. Het zou mooi zijn als het in Europa een trend zet."

Rotterdam is nu echt een multiculturele stad, ziet hij. Voorouders van velen hadden te maken met kolonialisme. Juist daarom moet er worden nagedacht over de vraag hoe om te gaan met dat verleden. "Feiten en fictie moeten gescheiden. Benoemd wat er werkelijk gebeurd is. Om te weten hoe je als stad met dit verleden in de toekomst verder kunt."

Twee rapporten over koloniaal verleden

Eind 2020 worden twee onderzoeken gepubliceerd naar de koloniale geschiedenis van Rotterdam. Eén zal gaan over alleen het slavernijverleden, vertelt projectleider Gert Oostindie, van het Koninklijk Instituut voor taal-, land- en volkenkunde en hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis.

Het andere bevat resultaten van onderzoek op tal van terreinen, zoals economie, politiek en cultuur. dat geeft antwoord op vragen als: welke economische betekenis hadden de kolonies voor de stad en hoezeer was de politieke elite verbonden met het koloniale verleden? Rotterdammers zelf komen ook aan het woord, zij kunnen vertellen of en hoe dit verleden nog invloed heeft in de stad. Oostindie: "Een paar onderzoekers gaan de stad in om te praten met actieve Rotterdammers, van Leefbaar tot Denk."

Verder wordt gekeken naar bouwwerken in de stad die met dat verleden te maken hebben. "En omgekeerd: wat vind je overzee wat uit Rotterdam komt?" Ook de museale collecties in de stad worden geïnventariseerd op connecties met de kolonies.

Een standbeeld van Piet Hein in Delfshaven, Rotterdam.Beeld Nationale beeldbank