Mannen in lingerie en andere 'ongein': de conservatieve man en zijn identiteitscrisis

Een echte man zijn, wat betekent dat vandaag? Iemand die lingerie draagt, speciaal ontworpen voor het mannelijke lichaam, of iemand die dit soort ongein niet nodig heeft om zich goed in zijn vel te voelen, zoals staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken stelt in een omstreden (en inmiddels verwijderd) Facebook-bericht. Het is hoe dan ook een vraag waar de staatssecretaris mee zit, en met hem de bredere conservatieve beweging. 

De tijd van Alexandra Colen – het voormalige Vlaams Blok-boegbeeld die de Gay Pride vergeleek met nazipropaganda – is dan wel voorbij en de N-VA meldde snel dat Francken geen officieel partijstandpunt vertolkte, er wordt wel steeds luider geklaagd over de teloorgang van de echte man. Of zoals politicoloog Dave Sinardet (VUB) stelt: "Ik zie een beweging die nu nog marginaal is, maar die wel zou kunnen groeien." 

Homonationalisme

Francken staat niet alleen. Ook Donald Trump Jr. is het fenomeen van de mannenlingerie niet ontgaan. "Wie pusht die vuiligheid?", tweette hij. In eigen land propageert de extreemrechtse jongerenbeweging Schild & Vrienden weerbaarheid en fysieke kracht voor mannen. 

En terwijl de Hongaarse premier Victor Orban genderstudies bant wegens "destructief voor onze arbeidsmarkt", ontstaan er steeds meer mannengroepen die de verwarde man via allerlei activiteiten weer naar het juiste pad leiden.

"Het verbaast me niet dat dit soort opvattingen – dat lingerie niet hoort voor mannen – leeft. Er is een conservatieve flank die het moeilijk heeft met dit soort thema's", zegt Sinardet. "Binnen de N-VA doet zij er het zwijgen toe, omdat de partij zich uitdrukkelijk profileert op LGBTQ-rechten, zeker in Antwerpen." 

Dat heeft te maken met de toenemende acceptatie van holebi's en transgenders in de brede samenleving, maar het is ook een handige manier om positie in te nemen tegen de islam en alle andere migranten die afkerig staan tegenover seksuele diversiteit. 

"Dat soort homonationalisme zie je heel duidelijk bij het Vlaams Belang. De N-VA is geen homofobe partij, maar die conservatieve reflex is altijd aanwezig geweest binnen het Vlaams-nationalisme."

Tegenreactie

Dat deze stemmen de laatste tijd opmerkelijk luider klinken, is niet toevallig, zegt sociologe Katrien Van der Heyden, die onlangs een boek schreef over de mannelijke identiteitscrisis: Is bont en blauw een mannenkleur? "Dankzij het feminisme is diversiteit bij vrouwen meer geaccepteerd: je kunt huisvrouw zijn of voor je carrière gaan", legt ze uit. 

Maar: "Bij mannen is dat beeld veel meer rigide, al begint het te kraken: steeds minder mannen kunnen zich vinden in het stereotiepe idee van de stoere machoman en zoeken andere manieren om die identiteit te beleven." Voor sommigen betekent dat misschien make up-dragen, of lingerie. 

Die evolutie lokt, zoals dat altijd gaat, een tegenreactie uit. In The Guardian waarschuwde de Nederlandse politicoloog Cas Mudde zopas dat die bedreigde mannelijke identiteit potentieel gewelddadig is. Van der Heyden brengt de conservatieve reactie in verband met de Amerikaanse rechtse beweging alt-right. Ze maakt meteen ook een bruggetje naar Donald Trump, de man die zomaar pussy's grijpt.

"Als hij zijn land weer groot wil maken, refereert hij aan de jaren 50, 60. Toen ging het Amerika economisch voor de wind, maar de cultuur was erg homogeen. Alt-right wil ook terug naar die tijd, waarin het leven van de man ogenschijnlijk eenvoudiger was: ze waren baas in hun gezin, en op de werkvloer dienden ze geen concurrentie te dulden van vrouwen of mensen met een andere achtergrond. Het feminisme en de toegenomen diversiteit ervaren ze als omgekeerde discriminatie."

Hoe moet dat verder? Sinardet spreekt over slingerbewegingen. Van der Heyden zegt dat ze hoopt dat dit een laatste stuiptrekking is van een ideaalbeeld dat nooit heeft bestaan. "Maar als ik zie wat er wereldwijd gebeurt op politiek vlak, dan vrees ik dat die conservatieve kracht de volgende jaren zijn stempel op de samenleving zal drukken." 

Ze ziet vooral twee, even grote stromingen: pro diversiteit versus conservatisme. "Die groeiende kloof baart me meer zorgen."