Katholieke Kerk verkeert in grootste crisis sinds Reformatie, aftreden paus wordt geëist
Net toen hij op dacht dat de moeilijkste week van zijn pontificaat erop zat, verstuurde aartsbisschop Carlo Maria Viganò zondagavond een brief die een nog veel moeilijker week voor paus Franciscus inluidt. In een relaas van elf pagina's eist Viganò het aftreden van Franciscus, omdat de paus in zeker één geval een misbruikzaak in de doofpot zou hebben gestopt.
Aartsbisschop Viganò, jarenlang een topdiplomaat voor het Vaticaan, schreef in zijn brief dat hij de paus al in 2013 persoonlijk vertelde over de Amerikaanse kardinaal Theodore McCarrick, die meerdere jonge jongetjes zou hebben verkracht. McCarrick werd echter pas deze zomer ontslagen, waarmee de paus zich volgens Viganò schuldig heeft gemaakt aan "een samenzwering van stilte" die niet veel verschilt van de omerta die bij de maffia heilig is.
Dat betekent dat het moment eindelijk daar is. Voor het eerst wordt ook het pauselijk wit bevlekt door die gigantische beerput die inmiddels de hele kerk in een stinkende nevel heeft gehuld. Tot voor kort stond de Argentijn vooral bekend als paus van de medemenselijkheid; een kerkleider die ten strijde trok tegen de geldverspilling in het Vaticaan, die tijdens zijn eerste dienstreis naar Lampedusa trok alwaar hij bootmigranten een huis aanbood. Een ongekend progressieve paus die tijdens zijn eerste persconferentie over homoseksuelen zei: "Wie ben ik om daarover te oordelen?"
'Deze escalerende crisis ondermijnt inmiddels de geloofwaardigheid van de paus op tal van andere kwesties, van abortus tot immigratie'
Toch ging de paus zondagavond nog uit de bocht toen hij psychiatrische hulp aanbeval, wanneer ouders homoseksuele neigingen vaststellen bij hun jonge kinderen. Niet veel later heeft het Vaticaan de uitspraak van de paus ingetrokken.
Franciscus zal snel een einde moeten maken aan de stroom derrie die de laatste tijd weer uit de beerput opborrelt. Eerst werd de Australische kardinaal George Pell, de derde man van het Vaticaan, aangeklaagd voor kindermisbruik - nooit stond er een hogere geestelijke terecht. Daarna boden 31 Chileense bisschoppen collectief hun ontslag aan wegens betrokkenheid bij (het toedekken van) seksueel misbruik. Ook dat was een ongekende actie in de kerkgeschiedenis.
Maar het voorlopig dieptepunt was de openbaring van het grootste Amerikaanse misbruikschandaal tot nu toe waarbij meer dan driehonderd priesters in de staat Pennsylvania - 'roofdieren' aldus de openbaar aanklager - gedurende zeventig jaar ten minste duizend minderjarigen misbruikten.
De cumulatieve imagoschade van die schandalen deed de paus er vorige week toe besluiten diep door het stof te gaan. In aanloop naar zijn bezoek aan Ierland schreef hij een brief aan alle katholieken wereldwijd waarin hij bezwoer kindermisbruik voortaan uit te bannen.
De toon van dat mea culpa geeft aan hoe serieus de situatie is. Het wereldwijde misbruikschandaal is de grootste crisis van de katholieke kerk sinds de Reformatie. De afhandeling ervan zal uiteindelijk bepalen wat voor kerk Franciscus achterlaat en hoe hij zelf zal worden herinnerd.
Bij zijn aanstelling waren veel gelovigen nog hoopvol. Paus Johannes Paulus II noemde de beschuldigingen nog "gewelddadige aanvallen op de eerbiedwaardigheid" van de kerk en paus Benedictus XVI grossierde vooral in zwijgen en nietsdoen. Franciscus beloofde direct bij zijn aanstelling in 2013 een "zero tolerance-beleid" en noemde misbruik "de schande van de kerk".
Doofpotbisschoppen
Niet lang daarna richtte hij bovendien een commissie op om toekomstige seksschandalen te voorkomen en weer later beloofde hij een tribunaal te creëren om zogenoemde doofpotbisschoppen te kunnen bestraffen.
Ook dit weekend, tijdens zijn bezoek aan Ierland, noemde de paus het misbruik achtereenvolgens een plaag, een open wond en een weerzinwekkende misdaad. Maar, zo vatte de Ierse premier Leo Varadkar de groeiende scepsis over die excuses samen: "Het is tijd dat al deze woorden ook tot daden leiden."
"Deze escalerende crisis ondermijnt inmiddels de geloofwaardigheid van de paus op tal van andere kwesties, van abortus tot immigratie", schreef ook Vaticaan-watcher Francis X. Rocca gisteren.
Want inderdaad: in de praktijk veranderde er nog helemaal niets. Sterker nog: hoe dieper de paus door zijn knieën gaat, hoe harder de kritiek aanzwelt.
Een mogelijke verklaring voor de terughoudendheid van Franciscus, is de strijd die sinds zijn aanstelling woedt in Vaticaanstad. Zo behoort Viganò, de aartsbisschop die zondag om het aftreden van Franciscus vroeg, tot de groeiende groep geestelijken die de paus het liefst zo snel mogelijk zien vertrekken. Zij hekelen zijn milde opstelling tegenover homostellen en tweede huwelijken en noemen zijn linkse opvattingen een "ketterse interpretatie van de kerkelijke leer". Het is goed mogelijk, aldus Vaticaan-watchers, dat tegenstanders van Franciscus de paus via het misbruikschandaal zwart willen maken om hem definitief pootje te lichten.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
