Klopjachten op mensen met buitenlands uiterlijk: wat is er aan de hand in Oost-Duitsland?

Maandagavond trokken twee demonstraties door Chemnitz, na Dresden en Leipzig de grootste stad in de deelstaat Saksen. "Nazi's eruit", riep een stoet van ongeveer duizend linkse demonstranten, gezinnen, vluchtelingen, maar ook zwart geklede "autonomen".

In het stadscentrum stuitten ze op een bijna vijf keer zo groot rechts blok, zwaaiend met Duitse vlaggen en vlaggen met omstreden symbolen. Meerdere mensen brachten de Hitlergoet, wat in Duitsland strafbaar is. Tussen de zwart geklede kaalhoofdige mannen liepen ook ouders met kinderen. "Duitsland voor de Duitsers", scandeert de menigte, "dit is ons land" en "buitenlanders oprotten!"

Op de straat daartussen, de "Brugweg" ironisch genoeg, stond oproerpolitie. Ondanks twee waterkanonnen kon de politie niet voorkomen dat er van beide kanten met bierflessen en vuurwerk werd gegooid en er meerdere gewonden vielen. Een enorme, bronzen kop van Karl Marx, uit de tijd dat Chemnitz nog Karl-Marx-Stadt heette, keek toe van zijn sokkel.

Wat is er aan de hand in Chemnitz?
De betoging van de rechterzijde en een linkse tegenbetoging kwamen er na een steekpartij en de dood van een 35-jarige Duitser zaterdag. De politie heeft vandaag twee arrestatiebevelen uitgevaardigd. De twee gezochte mannen zijn een 23-jarige Syriër en een 22-jarige Irakees. Zij zouden het slachtoffer meermaals hebben gestoken na een ruzie. Twee anderen raakten gewond. Extreemrechtse groeperingen hielden vervolgens klopjachten op buitenlands uitziende mensen. Sinds de steekpartij afgelopen zaterdag waren er al verschillende opstootjes. 

Zondag en maandag meldden ooggetuigen, onder wie verslaggevers van Der Spiegel, klopjachten op mensen met een buitenlands uiterlijk. Ze zijn een nieuw dieptepunt van een inmiddels bekend fenomeen in Duitsland: de terugkerende uitbarstingen van extreemrechts geweld in het oosten, vooral in Saksen.

Maar de giftige dynamiek in Chemnitz gaat over meer dan alleen dit incident. De uitbarstingen illustreren de ontbrekende steun voor het vluchtelingenbeleid van Angela Merkel, het toegenomen gevoel van onveiligheid, maar ook de steeds openlijker geventileerde vreemdelingenhaat en het machtsvertoon van extreemrechts. Niet op de laatste plaats staat ook de machteloosheid van de politie in zulke gevallen ter discussie. Media spreken van een proef voor de rechtstaat.

_{Lees hieronder verder.}

Steekpartij

De protesten begonnen in de nacht van zaterdag op zondag, tijdens de opmaat van het stadsfeest waarmee Chemnitz zijn 875ste verjaardag had willen vieren. Het feest, met muziek, een reuzenrad en een taart van 120 kilo, had de sfeer in de stad moeten doen omslaan. Want de afgelopen jaren kwam Chemnitz vooral in het nieuws vanwege de toegenomen criminaliteit in het stadscentrum – volgens sommigen de schuld van buitenlanders – en door relletjes waarbij extreemrechts betrokken was.

Zondagochtend vroeg kwam bij een steekpartij in het centrum de 35-jarige Daniel H. om het leven, twee anderen raakten gewond en liggen nog in het ziekenhuis. Over de toedracht wil de politie tot nu toe alleen kwijt dat er "verschillende mensen van verschillende nationaliteiten" bij de steekpartij betrokken waren. Het motief wordt nog onderzocht.

Wel werden maandag een 23-jarige Syriër en een 22-jarige Irakees, beiden als vluchteling naar Duitsland gekomen, gearresteerd. De politie bestempelde hen als "dringend verdacht". De politie zei maandag dat ze niet uit noodweer handelden. Wat hun motief wel was, is nog onbekend.

Het lijkt er niet op dat het slachtoffer Daniel H., vader van een 7-jarige zoon, zelf tot de rechtse scene behoort. Volgens de Süddeutsche Zeitung is hij op Facebook lid van een groep die "Fuck nazi’s" heet en likete hij de pagina van Gregor Gysi, een voormalig kopstuk van Die Linke.

Maar dat weerhield een brede baaierd van rechtse bewegingen er niet van zijn dood aan te grijpen om te demonstreren tegen de aanwezigheid van vluchtelingen en buitenlanders in het algemeen. Ze bedachten er een macaber neologisme voor: "messenmigratie", een woordspeling op massamigratie.

Zondagochtend riep de AfD op tot een vreedzame demonstratie, waar zo’n duizend mensen op afkwamen om te rouwen om Daniel H. Tegelijkertijd riep ook de extreemrechtse hooligangroepering genaamd Kaotic Chemnitz op tot protest. Zij schakelden via sociale media verschillende extreemrechtse clubs uit het nabijgelegen Ertsgebergte in. Al snel waren er zo’n achthonderd man op de been, die door de stad trokken en buitenlanders opjaagden. De politie, die grotendeels uit Dresden en Leipzig moest komen, was pas veel later ter plekke.

_{Lees hieronder verder.}

Klopjachten

De samenwerking tussen politiek extreemrechts en hooligans is in Oost-Duitsland berucht. Critici beschuldigen al jaren de Saksische minister-president Michael Kretschmer (CDU) ervan dat hij dat probleem bagatelliseert – en dat hij sowieso te veel begrip heeft voor de angstige en vijandige houding jegens vluchtelingen. Die kritiek zal na de gebeurtenissen in Chemnitz alleen maar aanzwellen.

Veel inwoners van Chemnitz hebben begrip voor de rechtse demonstranten. "Dat zijn burgers", zegt een vrouw tegen Der Spiegel. "Mensen met familie en een baan. Ik kan het niet uitstaan dat mensen die protesteren tegen onrecht dat begaan wordt door niet-Duitsers, worden weggezet als nazi’s."

Angela Merkel sprak dinsdagmiddag haar medeleven uit met de nabestaanden. Ook veroordeelde ze de klopjachten. "Wat we daar gezien hebben, past niet in de rechtstaat. We hebben videobewijs dat er klopjachten hebben plaatsgevonden, haat op straat (…). Zulke gewelddadigheden mogen niet plaatsvinden." Minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer bood de Saksische politie bij een eventuele volgende escalatie hulp van de landelijke Bundespolizei aan, "om recht en orde te bewaren."

Verschillende AfD-politici toonden begrip voor de eigenrichting, zoals volksvertegenwoordiger Markus Frohnmaier. "Als de staat de mensen niet meer kan beschermen, gaan de mensen de straat op om zichzelf te beschermen. Heel simpel!"