Tijdens zijn verhoor door de onderzoeksrechter beriep verdachte Yvo T. zich op het zwijgrecht. Wél liet de Nederlander weten dat hij last zou hebben van een ‘zwart gat’, een black-out. Van wat zich in de nacht van zaterdag op zondag zou hebben afgespeeld, weet hij naar eigen zeggen niks meer.

Yvo T. heet een notoire drinker en drugsgebruiker te zijn. Zijn eerste verhoor op zondagmiddag moesten de ondervragers zelfs abrupt beëindigen, omdat bleek dat hij nog onder invloed van drank en drugs verkeerde. Dat je van overmatig drank- en drugsgebruik gaten in het geheugen kunt krijgen, is algemeen bekend. Maar geldt dat ook voor een gebeurtenis die zo ingrijpend is als een moord?

“Bij extreem middelengebruik en de daarmee gepaard gaande forse black-outs is dat wel degelijk mogelijk. Gebruikers kunnen onder die omstandigheden heel vreemde of gevaarlijke dingen doen, en zich daar achteraf echt niets meer van herinneren”, zegt psychiater en verslavingsspecialist Hendrik Peuskens (KU Leuven). “Als de intoxicatie fors genoeg is, kunnen mensen werkelijk alles vergeten. Ik ken zelf gevallen van mensen die onder invloed slaande ruzies hebben gehad, zelfs grote en langdurige conflicten, en zich daar achteraf niets meer van herinnerden. Vergelijk het met een operatie onder totale verdoving, daar herinneren patiënten zich uiteraard ook niks meer van.”

Flarden herinneringen

Peuskens: “Verslavende middelen als alcohol hebben niet alleen de eigenschap ons te verdoven, maar ook dat ze dat geleidelijk aan doen. Daardoor kan je onder invloed zijn, maar nog niet slapen of in een coma liggen. In eerste instantie voel je je dan vrolijk, omdat alle remmingen verdwenen lijken. Wordt de intoxicatie echter steeds erger, dan raakt de werking van het geheugen helemaal verstoord. De normale verwerking van gebeurtenissen loopt dan niet meer zoals het hoort, en dan krijg je dus die fameuze black-outs.”

“Achterhalen of iemand werkelijk last heeft van zo’n black-out of niet, zeker in het geval van een verdachte die misschien denkt daar voordeel uit te halen, dat is een heel lastige klus”, vervolgt Peuskens. “Je zou de verdachte kunnen bevragen naar wat hij nog wel weet. Wie weet komen dan flarden naar boven over zaken die hij beweerde vergeten te zijn. Het kan ook helpen hem foto’s te tonen. Maar ook dan is voorzichtigheid geboden. Ons geheugen is sowieso geen harde schijf die allerlei gegevens feilloos kan opslaan. Iemand kan na een black-out bijvoorbeeld ook herinneringen hebben aan dingen die helemaal nooit gebeurd zijn.”

En vanaf welk alcoholpromillage treedt geheugenverlies op? Peuskens: “Ook dat is moeilijk te zeggen, en hangt telkens af van geval tot geval. Combineert iemand de alcohol met andere drugs, dan zal de werking van het geheugen wellicht sneller worden verstoord, en treedt er dus ook sneller geheugenverlies op.”