"Beeld van de eeuw" van Alan Kurdi inspireert kunstenaars
De foto van het verdronken vluchtelingenkind Alan Kurdi greep mensen wereldwijd aan, drie jaar geleden op 2 september 2015. Ook veel kunstenaars gingen ermee aan de slag. En nu ook bestsellerauteur Khaled Hosseini, die het boek "Bede aan de zee" schreef.
Misschien is het wel de foto van de eenentwintigste eeuw: een jong kind, aangespoeld op de kust, liggend op de buik, met een opvallende rode t-shirt. Een hartverscheurend beeld, een symbool voor alle vluchtelingen.
Op 2 september 2015 werd het lichaampje van Alan (eerst verkeerdelijk Aylan genoemd) Kurdi gevonden, aangespoeld op de kust van Bodrum in Turkije. Zijn Koerdische familie was gevlucht uit Syrië en op weg naar het Griekse eiland Kos. Alan verdronk, net als zijn broertje Galip van 5 en zijn moeder Rehan.
Meteen werden foto’s massaal gedeeld en van commentaar en tekeningen voorzien. Alan met vleugeltjes, Alan in de armen van een beschermengel, Alan midden op de ronde tafel van de VN-Veiligheidsraad …
Op het strand van Gaza maakte een kunstenaar meteen een enorme zandsculptuur van Alan Kurdi, en aan de kust in Marokko gingen tientallen betogers in rode t-shirts in het zand liggen, om aandacht te vragen voor het lot van vluchtelingen.
Ook de Chinese dissidente kunstenaar Ai Weiwei ging persoonlijk in de pose van Alan in de branding liggen, begin 2016, op het Griekse eiland Lesbos. Ai Weiwei had al eerder aandacht voor vluchtelingen gevraagd in zijn werk, onder meer in een installatie met 1000 reddingsvesten. Hij maakte ook de film “Human flow”.
Nog in 2016 stelde de Finse kunstenaar Pekka Jylha een beeld van Alan Kurdi voor, gelegen in een glazen kist, met als titel “Until the sea shall free him”.
In de Koerdische stad Suleymania in Irak legde kunstenaar Bakthiar Halbjee een reusachtig wit beeld van Alan Kurdi op een pier in een parkvijver.
Theater en poëzie
Theaterman Milo Rau maakte in 2016 in Duitsland de voorstelling “Mitleid. Die Geschichte des Maschinengewehrs", waarin het beeld van Alan Kurdi ook opduikt. Het stuk stelt pijnlijke vragen ("waarom weegt één dode aan de poorten van Europa zwaarder dan duizend doden in de Congolese burgeroorlog?") en onderzoekt de grenzen van ons medeleven. In oktober is “Compassie. De geschiedenis van het machinegeweer” in ons land te zien, in NT Gent met Els Dottermans.
De Nederlandse acteur Saman Amini, zelf 15 jaar geleden weggevlucht uit Iran, praat in zijn recente voorstelling “Samenloop van omstandigheden” tegen een “Kleine”, die aan het eind van het theaterstuk verdronken blijkt te zijn bij de overtocht.
Dichteres Miriam Van hee schrijft ook over Alan Kurdi in haar laatste bundel, “als werden wij ergens ontboden” (De Bezige Bij, 2017)
de jongen met het rode shirt
ik droomde van een boek waarin gedroogde
pasta zat van toen ik nog studeerde, ik at
ervan en wist terstond dat ik nu dood
zou gaan maar ik werd wakker, het was
de ochtend toen in elke krant de foto van
de aangespoelde jongen was te zien, hij lag
met zijn gezicht in het zand en de zee deed
een gebaar, ze spoelde schoon, zijn rode shirt
en zijn zwarte haar, hij droomde, maar
hij ging dood, hij werd voorzichtig opgetild,
een vergeefse opdracht, een lichtgewicht,
terwijl hij reisvaardig was, zijn veters had hij
zelf geknoopt, zijn benen waren krachteloos,
hij was van ons nu, en van de zwaartekracht
Ook in de poëziewedstrijd van VRT NWS was Alan Kurdi prominent aanwezig. Katrijn Jonckheere uit Maldegem schreef het winnende Nieuwsgedicht van 2015 over hem.