"Wie stapt als individu voor 300 euro naar de rechter?": waarom de wet op class actions (g)een succes is
Vandaag bestaat de wet op class action suits vier jaar. Via het systeem van class actions kan een groot aantal gedupeerde consumenten samen naar de rechtbank stappen, als ze menen dat ze in groep benadeeld zijn. Hoeveel groepsvorderingen zijn er intussen opgestart in ons land? En waren die succesvol? We maken een evaluatie van de wet na vier jaar.
Om te beginnen: wie mag een groepsvordering opstarten?
Er moet een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen de slachtoffers van oneerlijke praktijken die graag hun schade vergoed zien, en degene die die groep gedupeerden vertegenwoordigt voor de rechtbank.
De eerste categorie – de slachtoffers –, zijn consumenten die om éénzelfde oorzaak schade hebben geleden. Bijvoorbeeld: 20.000 mensen wensen een schadevergoeding omdat hun trein door een staking niet reed. Vroeger konden enkel zij een class action opstarten. Maar sinds midden dit jaar is die categorie uitgebreid. Ook verschillende bedrijven (KMO's) kunnen nu samen een vordering instellen tegen een ander bedrijf dat hen schade heeft berokkend.
Ook verschillende bedrijven kunnen nu samen een groepsvordering instellen tegen een ander bedrijf dat hen schade heeft berokkend
Kan iedereen hen dan voor de rechter vertegenwoordigen? Het antwoord is heel duidelijk: nee. Er zijn verschillende voorwaarden waaraan de groepsvertegenwoordiger moet voldoen. Zo kan het onder meer gaan om een vereniging die consumentenbelangen verdedigt. In ons land zijn er drie mogelijke vertegenwoordigers: netwerk tegen armoede, vzw Touche pas a mes certificats verts en Test Aankoop. In de praktijk heeft enkel die laatste organisatie de voorbije vier jaar class actions opgestart. De vertegenwoordigers kunnen zich dan laten bijstaan door een advocaat.
Hoeveel class actions zijn er de voorbije 4 jaar opgestart?
Tot nu toe zijn er zeven class actions ingeleid. De allereerste was in 2015 tegen luchtvaartmaatschappij Thomas Cook. In maart van dat jaar had de vlucht van Tenerife naar Brussel een vertraging van acht uur door een technisch incident. Aangezien de passagiers niet vergoed werden, stapte Test Aankoop naar de rechter als vertegenwoordiger van de 180 reizigers.
Later dat jaar startte de consumentenorganisatie een tweede class action op, ditmaal tegen NMBS. De reden? Heel wat reizigers ondervonden in 2015 last van de acht stakingsdagen bij de vervoersmaatschappij. Via de website uhebtrechten.be registreerden 44.000 mensen zich om een schadevergoeding te eisen van 40 euro per persoon.
In datzelfde jaar werd beslist om een groepsvordering voor te bereiden tegen acht grote doorverkoopsites van concerttickets, omdat ze tickets met winst doorverkochten. En dat is verboden in ons land.
Eind 2016 bood zich de volgende zaak aan: een class action tegen Proximus. Het telecommunicatiebedrijf liet dat jaar aan hun klanten weten dat een specifiek type van decoder in de toekomst niet langer gebruikt zou kunnen worden, wegens moderniseringen. De klanten konden de decoder vervangen voor een nieuwe, a rato van acht euro huur per maand. Wie snel reageerde, kreeg een jaar gratis huur. Maar volgens Test Aankoop was dat een misleidende handelspraktijk, omdat ze nog enkele maanden gratis de oude konden gebruiken.
Nog in het rijtje: Volkswagen. Omdat er sprake was van sjoemelsoftware in hun auto’s, werd beslist om juridische stappen te ondernemen tegen de Volkswagen-groep. De organisatie vertegenwoordigt momenteel alle consumenten in ons land die een Volkswagen hebben met daarin mogelijk sjoemelsoftware.
In 2017 startte Test aankoop een class action tegen marketingonderneming Groupon. Het bedrijf had met onderneming Luierbox een contract afgesloten om een promotie te lanceren op hun platform: wie een luierabonnement van 600 euro zou afsluiten, kreeg 50 procent korting. Om een voucher voor die vermindering te krijgen, moesten de consumenten 30 euro betalen aan Groupon. Maar toen Luierbox na één of twee leveringen stopte met het leveren van luiers, werd een groepsvordering opgestart.
Dit jaar uiteindelijk heeft de consumentenorganisatie een collectieve rechtsvordering tegen Facebook aangekondigd. De aanleiding is het schandaal rond Cambridge Analytica, waarbij de gegevens van meer dan 87 miljoen Facebookgebruikers zonder hun toestemming gedeeld werden. Dat is een schending van de privacywet volgens Test Aankoop en daarom vertegenwoordigen ze alle gebruikers. De organisatie eist 200 euro schadevergoeding per gebruiker, als hun gegevens onwettig gebruikt werden.
Wat is het resultaat van die class actions?
Van de zeven class actions die de voorbije jaren opgestart werden, kennen er reeds vier een resultaat. En die resultaten zijn allemaal positief.
Thomas Cook heeft zijn reizigers van de vertraagde vlucht uit Tenerife een schadevergoeding van 400 euro per persoon betaald, en dit nog voor de rechter een uitspraak had gedaan in de zaak. Ook met Groupon werd een akkoord gesloten nog voor de juridische procedure afgerond werd, waarbij meer dan 1.200 klanten hun 300 euro aan betaalde luiers terugkregen: een deel in cash geld, in deel in Groupon-credits.
In de NMBS-zaak, waar tienduizenden treinreizigers hun schade door de stakingen wilden gecompenseerd zien, kreeg de grote meerderheid een vergoeding toegekend. En ook een deel van de consumenten van de doorverkoopsites van concerttickets werd vergoed, over de anderen moet nog beslist worden.
Dat betekent dat de gerechtelijke procedure tegen Proximus en Facebook nog lopende is. Ook met Volkswagen wordt momenteel nog onderhandeld.
7 groepsvorderingen: is dat niet weinig?
Zeven groepsvorderingen op vier jaar tijd: dat zijn er ongeveer twee per jaar. Dat lijkt niet heel erg veel. "Dat komt onder meer omdat wij geen winst mogen maken bij een groepsvordering," zegt November. "We moeten dus kiezen welke strijd we zullen strijden, want class actions zijn voor ons een dure zaak. Maar het is wel zonde van de zaken die niet gevoerd worden."
Daar komt nog eens bovenop dat de procedure om een class action te voeren, heel lang kan duren. "Er zijn vaak lange debatten alleen al over de vraag of de zaak geschikt is om voor de rechtbank te komen."
Balans na 4 jaar: zou u in een class action meestappen?
Voor Test Aankoop is het antwoord heel simpel: ja. Want – zo zegt de organisatie - class actions zijn een goed drukkingsmiddel. “De zaken rond Groupon en Thomas Cook tonen aan dat er een deal kan worden gevonden, waarbij het slachtoffer vergoed wordt, vanaf het moment dat er een class action wordt ingesteld.”
En daarenboven maakt het de consument mondiger. “We kunnen claims doen die anders nooit tot bij een rechter zouden geraken, omdat mensen het niet de moeite zouden vinden. Wie stapt er nu voor 300 euro alleen als individu naar de rechtbank? Via een class action geven we de consument toch een mogelijkheid om zijn stem te laten gelden.”
Wie stapt er nu voor 300 euro alleen als individu naar de rechtbank?
Dus: wat als u samen met vele anderen het slachtoffer bent van éénzelfde oorzaak en er een class action opgestart wordt? Dan bestaan er twee opties: ofwel heeft de groepsvordering een opt-out mogelijkheid, ofwel een opt-in mogelijkheid. Bij een opt-out procedure worden alle slachtoffers automatisch bij de gedupeerden gerekend, tenzij u expliciet aangeeft dat u niet wenst mee te stappen in de procedure. Bij een opt-in procedure geldt net het omgekeerde: u moet zelf aangeven dat u mee wenst te stappen in een class action.