Ze hebben aanzien en spullen van Chanel en Prada, maar geen loon

Een dame loopt op de luchthaven rond, met aan haar voeten schoenen van Chanel en in haar hand een tas van Prada. Het blijkt een styliste te zijn die de wereld rondreist. Dat doet ze niet in economy, maar in businessclass. 

Van uitbuiting kan geen sprake zijn, denk je dan. Of tenminste, dat dacht Giulia Mensitieri. Toen de onderzoekster van de Université Libre de Bruxelles (ULB) en École des Hautes Etudes en Sciences Sociales (EHESS) met haar begon te spreken, moest ze toegeven dat ze verkeerd zat.

De dame in kwestie mocht dan voor grote, Franse modehuizen werken, ze wist nooit zeker of ze voor dat werk ook een loon zou krijgen. Een eigen appartement of kamer was daardoor geen optie. Ook bleven haar telefoonrekeningen regelmatig onbetaald en kon ze zich vaak niet meer veroorloven dan een burger bij een fastfoodketen. 

"Als ze betaald werd, dan was dat soms ook alleen maar in de vorm van een kledingbon. Voor een week werk kreeg ze bijvoorbeeld een tegoed van 5.000 euro", vertelt Mensitieri aan The Guardian. 

Blind voor de realiteit

De ervaringen van die vrouw zijn volgens haar niet uitzonderlijk. Ook andere medewerkers in de sector die Mensitieri vier jaar lang doorlichtte, wisten niet of ze correct vergoed zouden worden, en of dat in de vorm van geld zou zijn. Vaak gelden in de sector alternatieve vergoedingen als een vliegtuigticket in businessclass of overnachting in een luxehotel.

In de Britse krant The Guardian vertelde Mensitieri afgelopen weekend over de gesprekken die ze tussen 2010 en 2014 in Parijs en Brussel voerde met vijftig stylistes, assistenten, fotografen en journalisten. 

Haar conclusie: de schandalen in de modesector omvatten meer dan de sweatshops in Bangladesh of de seksuele intimidatie van modellen. "Ook in het hart van de sector, bij de economisch en symbolisch machtige en bekende modehuizen, vindt er uitbuiting plaats." Over die uitbuiting vertelt ze in een boek, De mooiste job ter wereld – achter de schermen van de mode-industrie, dat in het verlengde van haar doctoraat gepubliceerd werd.

Mensitieri meent dat de droom van velen om in de mode te kunnen werken, hen blind maakt voor de slechte werkomstandigheden. "De boodschap die velen krijgen is: je krijgt geen loon omdat je al het geluk hebt om hier te zijn", zegt ze. "De modewereld presenteert zichzelf als zo exceptioneel, zo uitzonderlijk, dat er maar weinig bij die omstandigheden wordt stilgestaan. De mode, en de Franse mode in het bijzonder, gaat over een droom. Eén waarin je moeiteloos luxe bekomt en waar alledaagse zaken, als werken voor de kost of voor een loon, worden beschouwd als iets vulgairs."

Nee, je bent niet speciaal

Mensitieri gelooft dat er ook iets bestaat als een verslavend gevoel om in de sector binnen te raken. Het zorgt voor aanzien, het idee dat je ook uitzonderlijk bent. "In mijn boek heb ik het over het winnen van een jackpot. De economie van hoop ook. Veel mensen in de sector blijven geloven dat ze de volgende kunnen zijn, ook al is die kans in de realiteit heel klein."

Op het boek van Mensitieri klonk eerder al kritiek. Bijvoorbeeld omdat de creatievelingen die ze sprak maar beperkt zijn in aantal en anoniem blijven. "Maar nog niemand heeft gezegd dat wat ik geschreven heb, onwaar zou zijn", klinkt de verdediging.

Volgens de antropologe is de modesector trouwens niet de enige waarin medewerkers onaanvaardbare werkomstandigheden aanvaarden. Je ziet het volgens haar evengoed in de academische wereld. 

Het enige advies dat ze mensen kan geven die op deze manier uitgebuit worden, is: "Als je wil dat er zaken veranderen, moet je verder kijken dan de industrie waarin je werkt. Ga na hoe het mensen in andere sectoren vergaat die onder dezelfde condities werken." En ook: "Stop met denken dat je speciaal bent."