Politieke lotto: Hoe krijgen partijen hun lijstnummer?
Deze middag krijgen de nationale partijen hun lijstnummer voor de lokale verkiezingen in oktober toegewezen. Dat nummer bepaalt hoe de partijen geordend zullen zijn op de stembiljetten, van nummer één helemaal links tot het laatste nummer rechts. Hoe gaat die loting in zijn werk? En is de loting gewoon een "politieke folklore", zoals professor Johan Ackaert zegt, of heeft het toch een invloed op ons stemgedrag?
Het ritueel
Een "politieke lotto", zo zou je het proces kunnen beschrijven waarbij partijen hun lijstnummer of "volgnummer" toegewezen krijgen. Dat nummer bepaalt hoe de partijen worden geordend op het stembiljet, van links (nummer één) naar rechts (het laatste nummer).
Vandaag komen alle partijvoorzitters van de Vlaamse partijen samen in het Errerahuis, de ambtwoning van Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA). De partijen die meer dan drie zitjes hebben in het Vlaams Parlement, kunnen de naam aangeven waarmee ze naar de kiezer trekken op 14 oktober. Voor elke partij gaat een balletje in een urne.
Twee kinderen - kinderen van een kabinetsmedewerker van Vlaams minister voor Binnenlands Bestuur Liesbeth Homans (N-VA) - zullen met onschuldige hand dan een voor een de balletjes uit de urne halen. De eerste partij die uit de urne tevoorschijn komt, krijgt nummer één, de tweede nummer twee, etc.
(Lees verder onder de foto)
Wat met lokale lijsten en kartels?
Maar bij lokale verkiezingen komen heel wat partijen op die niet in het parlement zitten. Andere partijen gaan dan weer in kartel, zoals SP.A en Groen in Gent. Hoe krijgen zij hun plek op het stembiljet?
Als de naam van de kartellijst begint met de naam van een nationale partij, kan men het nationaal nummer gebruiken. “De lijst ‘SP.A-groen’ kan dus gebruik maken van het nummer dat aan SP.A is toegekend”, licht professor Johan Ackaert van de Universiteit Hasselt toe. Het volgnummer van Groen is niet bruikbaar, want de naam begint met “SP.A”. “Stel dat men opkomt, zoals in Hasselt, met een lijst ‘rood-groen’, dan kan men helemaal geen nummer van de nationale partij gebruiken", legt de professor uit.
Team Burgemeester van Vincent Van Quickenborne (Open VLD) krijgt een minder zichtbare plaats op het stembiljet
Lijsten die enkel lokaal opkomen, krijgen pas op 20 september hun nummer toegewezen. Op het stembiljet zullen ze na de nationale partijen worden weergegeven, want ze krijgen een hoger nummer. De Stadslijst van Johan Vande Lanotte (SP.A) in Oostende, of Team Burgemeester van burgemeester Vincent Van Quickenborne (Open VLD) in Kortrijk, kunnen dus geen gebruik maken van het nummer van hun nationale partij. Ze zullen ook een minder opvallende plaats krijgen op het stembiljet.
Stel dat N-VA of Open VLD lokaal niet opkomt, dan ontbreekt hun nummer op het stembiljet. “Dat komt zeer vaak voor in kleine gemeenten, waar minder nationale partijen aantreden en waar men vooral beroep doet op lokale lijsten”, zegt professor Ackaert.
(Hieronder ziet u dat de nationale partijen eerst worden opgelijst. Pas daarna volgen lijsten die enkel lokaal opkomen. Dit stembiljet kregen kiezers in Gent in 2012 te zien.)
Meer dan "politieke folklore"
Partijen relativeren het belang van hun lijstnummer. “Ik situeer dat eerder in de hoek van de politieke folklore. Het kan misschien een psychologische opsteker of tegenvaller zijn voor de partij, maar meer gewicht zou ik daar niet aan toekennen", zegt Ackaert.
Ze kunnen dat nummer vooral "communicatief leuk uitspelen", vertelt professor Carl Devos aan De Morgen. "De partij die nummer 6 krijgt, kan dan bijvoorbeeld zeggen: 'Zes jaar goed bestuur met partij nummer 6'."
Toch is het psychologisch effect van de volgorde op het stembiljet niet te onderschatten. Niet alle mensen beslissen op welke partij ze zullen stemmen voor ze in het stemhokje stappen. De leesrichting, van links naar rechts, kan dan een psychologische impact hebben. Misschien klinkt straks bij de loting dan toch een kleine vreugdekreet bij de partij met nummer één.