Naar een staatsgreep in het onderwijs?

De politieke duiding die we bij dit SOS-verhaal krijgen is nogal cynisch. Het onderwijs zou tegen centrale examens zijn omdat ze geen pottenkijkers dulden. Onbespreekbaar ook want examineren behoort tot de grondwettelijke vrijheid van onderwijs. N-VA is dan weer grote pleitbezorger: een Vlaams examen laat Vlaamse kwaliteitsbewaking toe. Ook hier volgen andere partijen de N-VA, behalve CD&V. Voorlopig.

Katholiek Onderwijs Vlaanderen had dit al langer begrepen. Zij kondigden eerder hun centrale toetsen voor het secundair onderwijs aan. Die hebben niet de bedoeling om leerlingen te beoordelen. Ze moeten wel hun eigen scholen een spiegel voorhouden. En doen er een schep bovenop: ze toetsen de ambitieuze lat van de katholieke leerplannen, die hoger ligt dan de Vlaamse eindtermen. Partijen die dan nog pleiten voor een Vlaams centraal examen geven eigenlijk te kennen: wij willen een centraal examen omdat we meer macht over het onderwijs willen. Zo'n boodschap is minder gemakkelijk te verkopen. Tot hier het politieke schaakspel.

Pionnen op schaakbord

Het meest schrijnend is dat leerkrachten pionnen zijn op dit schaakbord. Zoals vaak in onderwijsdossiers. Ze worden gezien als uitvoerders in plaats van deskundigen. Een pleidooi voor centrale examens viseert rechtstreeks de deskundigheid van leerkrachten. De boodschap: hun examens voldoen niet, zij leggen de lat te laag (uit onkunde of bezwijkend onder druk), een klassenraad laat leerlingen slagen zonder dat de eindtermen bereikt zijn. Centraliseren van examens dus als compensatie voor de gebrekkige deskundigheid bij leerkrachten. Als boodschap kan dit tellen.

Stel je een analoge staatsgreep voor bij dokters, architecten of journalisten. Zou er iemand op de gedachte komen: centraliseren die handel, vanaf nu schrijft de staat hen prestatiemetingen voor, want de kwaliteit is in vrije val? Natuurlijk niet. Het lijkt wel alsof leerkrachten deskundigheid en eer niet zijn gegund. De goede leerkracht is de minutieus gecontroleerde leerkracht, die uitvoert wat anderen voorschrijven? Komaan.

Stel dat er wordt ingezet op de vakbekwaamheid van leerkrachten. Stel dat leerkrachten zich verenigen en nascholing een zaak is van professionele eer. Dat ze een herkenbare stem en positie opeisen tussen ouders en schoolbesturen, koepels en overheid, lerarenopleiders en experts. Dat leerkrachten vriendelijk maar kordaat bedanken voor taken die gezin en samenleving nu al te gemakkelijk aan het onderwijs uitbesteden. Stel dat er substantieel bijkomende middelen komen voor de nieuwe lerarenopleidingen en voor de aanvangsbegeleiding. Dat eindelijk ook universiteiten resoluut inzetten op hun lerarenopleidingen (in de plaats van allerhande toelatingsproeven als compensatie voor zogezegd kwaliteitsverlies in het secundair onderwijs).

Het opleiden van goede leerkrachten dient niet enkel een maatschappelijk belang, zij zijn ook de beste garantie voor goede studenten van morgen. Stel dat de werkcondities van leerkrachten prioriteit krijgen. Gegarandeerde werkingsmiddelen. Investeren in kleinere klassen of structureel meerdere leerkrachten per klas. Stel dat leerkrachten de tijd en middelen krijgen om te kunnen zeggen: ik geef les zodat al mijn leerlingen de lat kunnen halen. Met eindeloos geduld en in optimale omstandigheden. Vraag die sterke, verenigde leerkrachten dan elkaars examens regelmatig op kwaliteit te beoordelen, of om dat centraal examen op te stellen. Zij hebben de bekwaamheid.

Allicht is in zo'n situatie een centraal examen geheel overbodig.