Elektronisch stemmen levert meer voorkeurstemmen op
De manier waarop je je stem uitbrengt, heeft effect op je stemgedrag. Dat is één van de conclusies uit een onderzoek gevoerd door de KULeuven. Kandidaten die op een lijst staan in een gemeente waar er elektronisch wordt gestemd, krijgen gemiddeld 6% meer voorkeurstemmen dan kandidaten op een papieren lijst. Ook de plaats van de kandidaat op de lijst, de politieke functie, en de media-aandacht hebben een invloed.
Op 14 oktober 2018 moet iedereen naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een stem uitbrengen kan door ofwel op een lijst te stemmen of door één of meerdere kandidaten aan te kruisen. Die zogenaamde voorkeursstemmen kunnen de orde van de kandidaten op de lijst doorbreken. De KULeuven heeft onderzocht wat ervoor zorgt dat een kandidaat meer voorkeurstemmen krijgt. Wat blijkt, kandidaten die opkomen in gemeenten waar men elektronisch stemt, maken meer kans maken op voorkeurstemmen.
Kandidaten op "elektronische lijst" zijn beter af
Mensen die elektronisch stemmen zijn meer geneigd om een voorkeurstem uit te brengen dan mensen die met potlood en papier stemmen. Zo haalt een kandidaat op een lijst in een gemeente waar met stemcomputers wordt gewerkt gemiddeld 6% meer voorkeurstemmen dan kandidaten die op een papieren lijst staan. Politici uit een “elektronische gemeente” hebben dus een stapje voor.
En er is meer: op een stemcomputer wordt de kieslijst opgedeeld in een aantal kolommen. In hoeveel kolommen de lijst zal worden verdeeld, hangt af van het aantal kandidaten op de lijst. Een lijst van minder dan 19 kandidaten krijgt 1 kolom, een lijst van tussen 20 en 38 krijgt er 2, vanaf 38 wordt de lijst in drie kolommen verdeeld.
Het gevolg is dat er daardoor “schermlijsttrekkers” en “schermlijstduwers” -de lijstrekker en lijstduwer per kolom- ontstaan. Uit het onderzoek blijkt dat ook die kandidaten meer voorkeurstemmen genieten. Een “schermlijsttrekker” krijgt gemiddeld een electorale bonus van 13%, een “schermlijstduwer” krijgt gemiddeld 14% meer voorkeurstemmen dan een vergelijkbare kandidaat op een papieren lijst.
Hoe hoger, hoe meer stemmen
Volgens het onderzoek is de plaats waar de kandidaat op de lijst staat de belangrijkste factor bij voorkeurstemmen. Wie hoog op de lijst staat, krijgt meer stemmen. De meer zichtbare plaatsen - plaats 1 tot 6, en de lijstduwers - krijgen gemiddeld meer voorkeurstemmen dan de andere kandidaten op de lijst. Bij de lijsttrekker is dat drie keer zoveel als bij kandidaten die niet bij de eerste zes horen. Ook de lijstduwer heeft een belangrijke positie op de kieslijst. Die positie krijgt gemiddeld evenveel stemmen als kandidaat nummer vier.
Aftredend burgemeester meer voorkeurstemmen dan parlementslid
Verder speelt er mee of de kandidaat al eens verkozen is geweest of niet. Zowel op lokaal als op nationaal niveau. Zo gaan de aftredende burgemeester en schepenen met meer voorkeurstemmen lopen dan de rest. Hetzelfde geldt voor gemeenteraadsleden. Opvallend is dat kandidaten die een lokaal mandaat uitvoerde gemiddeld meer voorkeurstemmen krijgen dan kandidaten met een parlementair mandaat. Dat wijst op het lokale karakter van de gemeenteraadsverkiezingen.
Tenslotte krijgen kandidaten die veel geld uitgeven aan hun campagne en van veel media-aandacht genieten gemiddeld ook meer voorkeurstemmen.