Botst Genk op de grenzen van de multiculturaliteit?

De garagepoorten staan uitnodigend open in Sledderlo, een sociale wijk in het zuiden van Genk. De inwoners hebben hun garage ingericht als woonkamer, met fauteuils, tafels en kookvuren toe. Op hun pantoffels gaan ze bij elkaar op bezoek. "Dit is de meest rustgevende plek van Genk", lacht Sedat Garip (26), een jonge kerel die languit op de zetel van zijn oma ligt. "We schieten hier goed met elkaar op."

Met de komst van Ford Genk verrees Sledderlo in de jaren 70 langs het Albertkanaal. De wijk was toen divers, maar de voorbije jaren groeide de Turkse gemeenschap sterk. Vandaag heeft driekwart van de inwoners Turkse roots. Wellicht zal dat nog toenemen, want de Yunus Emre-moskee, een van de grootste in België, heeft een sterke aantrekkingskracht op Turkse gezinnen. De voertaal in de wijk is Turks.

"De meeste volwassenen zijn pas op latere leeftijd naar hier gekomen. Zij spreken geen Nederlands", zegt Sedat. Hoewel hij het als een charmant detail ziet, is niet iedereen even optimistisch. Verloedering en criminaliteit hebben Sledderlo de bijnaam Klein Chicago gegeven. Het stadsbestuur probeert het tij te keren door te investeren in pleintjes en woningen, maar het probleem is dat de wijk vrijwel afgesloten is van de buitenwereld.

Winkels, cafés of restaurants zie je hier niet. Wie inkopen wil doen, heeft een auto nodig. De isolatie versterkt de sociale controle tussen de inwoners, die op hun beurt het gevoel hebben dat ze in de steek worden gelaten. "Sledderlo is een eiland", zegt een buurtbewoner. "En een vuilbak. Wat ze in de stad niet willen, vegen ze naar hier."

Geweerschoten

Sledderlo typeert de Genkse paradox. Voor velen is de Limburgse stad een toonbeeld van de diverse samenleving. Polen, Italianen en andere nationaliteiten kwamen vorige eeuw massaal naar de stad om hun boterham te verdienen onder de grond. In de mijn was iedereen even zwart. Die verbondenheid vertaalde zich ook in het dagelijkse leven in cités zoals Zwartberg en Waterschei.

Maar de stadsmonitor van de Vlaamse overheid toont aan dat 30 procent van de Genkse kinderen geboren wordt in een kansarm gezin. Het hoogste cijfer van alle centrumsteden. Bijna één op vier jongeren is werkloos. En ondanks de daling van de criminaliteitsgraad storen Genkenaren zich aan berichten over uit de hand gelopen trouwstoeten met geweerschoten en piepende banden.

Burgemeester Wim Dries (CD&V) ziet de spanning tussen de gemeenschappen toenemen. Vaak concentreert die zich op de breuklijn tussen moslims en niet-moslims. "Een kwart van onze inwoners is moslim. Bij jongeren tot 30 jaar is dat zelfs de helft", zegt Dries. "Maar vroeger was dat nooit een issue. Nu stilaan wel."

Kamerlid Meryame Kitir, die twee jaar geleden van Maasmechelen naar Genk verhuisde om coalitiepartner sp.a te versterken, stelt vast dat de Genkse samenleving "zwaar onder druk staat". Ze keurt de buitensporige trouwstoeten af, maar vindt het jammer dat uitzonderingen afstralen op de hele moslimgemeenschap.

Koranscholen

Dries en Kitir wijzen met een beschuldigende vinger naar N-VA-boegbeeld Zuhal Demir, die in 2016 van Antwerpen naar hier kwam om een gooi te doen naar de sjerp. Demir groeide op in een Genks mijnwerkersgezin en haalt regelmatig uit naar de zogenaamde uitwassen van de multiculturaliteit, zoals de opkomst van koranscholen.

Volgens het stadsbestuur klopt ze de spanningen op. "Net zoals N-VA vindt CD&V samenleven belangrijk", zegt burgemeester. "Maar wij zien dat nogal breed, terwijl N-VA het zeer etnisch invult. In Genk hebben ze het voortdurend over Turken."

Maar volgens Demir loopt het al veel langer fout. Door de lakse houding van het stadsbestuur wordt de verdraagzaamheid van de Genkenaar flink op de proef gesteld, zegt ze. Taalachterstand, radicalisering en sluikstorten zouden de samenhorigheid ondermijnen. "De gemeenschappen in Genk leven naast in plaats van met elkaar."

Dat Genk zeven moskeeën telt, is volgens Demir geen toeval. De burgemeester staat om electorale redenen iets te dicht bij de moslimgemeenschap, klinkt het. "Als Erdogan een feestje geeft in Limburg, dan is de burgemeester er gegarandeerd bij. Vorig jaar gaf hij 80.000 euro aan een vzw die gelinkt is aan de Grijze Wolven."

Volgens de N-VA'ster poken de Turkse nationalisten via hun tentakels in Genk de haat tegen de Westerse samenleving op.

Als we vzw Ülkü Ocaği bezoeken, ligt die er verlaten bij. Vier kogelgaten in de gevel tonen echter aan dat het Turkse cultuurhuis al eerder onder vuur werd genomen. Eind 2017 werd het gebouw doorzeefd met kogels. Niemand raakte gewond. Wellicht gaat het om een afrekening tussen Turken onderling, want de leden van Ülkü Ocaği zijn uitgesproken nationalisten. 

Dat Turkse nationalisme is volgens Demir ook de reden waarom ze problemen hebben met haar Koerdische afkomst. "Ze weten dat ik nooit koranscholen en schimmige vzw's zou financieren", zegt ze.

Ziet Demir spoken? Of is er in Genk echt sprake van radicalisering? Cengiz Açik, de voorzitter van het cultuurhuis, is formeel. "Ik heb geen enkel probleem met Koerden. Er zitten zelfs Koerden in ons bestuur."

Dat zijn vzw in verband wordt gebracht met de Grijze Wolven, vindt Açik zwaar overdreven. "Uiteraard zie je hier en daar een grijze wolf op onze Facebook-pagina. Maar dat is het symbool van de Turkse bevolking. Zoals de haan in Wallonië en de leeuw in Vlaanderen. Waarom is een leeuw oké en een wolf fascistisch?"

De polemiek is volgens Açik tekenend voor de verdeeldheid die N-VA probeert te zaaien. Een tactiek die hen zuur zal opbreken bij de verkiezingen, meent hij. "Genkenaars zaten jaren samen onder de grond. Wij maken tijdens de ramadan niet alleen eten voor onze familie, maar ook voor onze buren. Die solidariteit krijg je niet kapot."

Even verderop horen we een minder rooskleurig verhaal bij Sarah, een vrouw van Italiaanse origine. Ze stemde altijd op sp.a. "Mijn vader werkte in de mijn, dus dat zit in het bloed", lacht ze. Toch maakt ze bij de verkiezingen in oktober een uitzondering voor N-VA. "Alleen in Genk. Want van De Wever moet ik niets hebben."

Racistisch is ze niet, herhaalt ze meermaals. Maar ze voelt zich steeds minder welkom in haar eigen wijk. "Tot een paar jaar geleden leefden we hier goed samen. Maar de moslims krijgen gewoon te veel macht."

Lesbische dochter

Ze vertelt hoe Turkse moeders op school religieuze gebruiken doorduwen. Hoe Turkse vrienden van haar man haar Westerse levensstijl afkeuren. En hoe haar lesbische dochter door Turkse jongeren werd nagezeten toen ze van de bushalte naar huis kwam. "Mijn man is hen achternagelopen met een knuppel."

Opvallend: als Sarah het over Wim Dries heeft, spreekt ze over "Wim Moslim". Een bijnaam die gretig door de oppositie wordt rondgestrooid. Hij bedoelt het goed, zegt ze, maar knijpt te vaak een oogje dicht voor de grillen van de moslimgemeenschap. "Misschien is dat wat ik zo fijn vind aan Zuhal Demir", zegt ze. "Zij durft tenminste haar mond opentrekken."

Lees ook: Dit zijn de vier grootste uitdagingen voor Genk.